تحليل معني‌شناختي واژۀ «ضلال و اوصاف آن» در ‌قرآن

The Semantic Analysis of the Word Zalaal (Obliquity) along with its Descriptions in the Holy Quran

شناخت معاني واژگان قرآن و تبيين ميدان معنايي آنها از ديرباز توجه مفسران و قرآن ­پژوهان را جلب كرده است. واژۀ ضلال و مشتقات آن از جمله واژه­ هايي است كه در قرآن از بسامد نسبتاً بالايي برخوردار است. اين واژه در بافت قرآني با اوصاف مبين، بعيد، كبير و قديم آمده است. در اين پژوهش كوشش شده است تا با روش توصيفي- تحليلي و با تأكيد بر ساختارهاي مختلف صرفي و تركيب نحوي آيات مشتمل بر واژۀ ضلال، معاني اين واژه و كاربرد آن با اوصاف يادشده، تبيين شود. برآيند پژوهش نشان مي­دهد كه صفت مبين بيشترين و كبير و قديم كمترين كاربرد را دارند. صفت مبين هم براي ضلال به معناي گمراهي حقيقي و ديني و هم براي گمراهي غيرديني آمده است؛ درحالي­كه صفت بعيد تنها براي گمراهي حقيقي و صفت­ هاي كبير و قديم براي گمراهي غيرحقيقي به ­كار رفته ­اند. كاركردهاي واژۀ ضلال با صفت­ هاي يادشده از نظر معنا و ساختار صرفي و نحوي تفاوت­ هاي آشكاري دارند؛ به­ گونه ­اي كه از نظر صرفي به دو صورت نكره و معرفه و از نظر نحوي در نقش ­هاي مجرور به حرف جر، مفعول مطلق و خبر به­ كار رفته­ اند.

Knowing the meaning of the Koranic words and explaining their semantic field have always been taken into consideration by the interpreters of Quran. The word “Zalaal” and its derivatives are one of those words which frequently used in the Holy Quran. The word is used in Koranic context as “مبين” (explanatory), “بعيد” (unseemly), “كبير” (great), and “قديم” (old). The current study has discussed the explanation of this word as well as its usage, emphasizing different morphological structures and syntactic composition of the signs through a descriptive-analytic method. The results show that “مبين” is of the most frequent use whereas “كبير” and “قديم” are of the least one. The word “مبين” is used for both religious obliquity and irreligious obliquity. The word “بعيد” is used for real obliquity and the words “كبير” and “قديم” are used for unreal obliquity. Different uses of the word “Zalaal” along with the abovementioned adjectives are of such considerable distinctions with regard to morpho-syntactic meaning and structure that they have been morphologically used as both definite and indefinite forms whereas they have been syntactically used as majrur, absolute object as well as rheme.