خوانشي نو از تفسير دو مفهوم نفاق و هجرت در سوره عنكبوت با تكيه بر نزول پيوسته اين سوره در مكه

سوره عنكبوت به گواه سياق غالب آيات آن، مكي است اما وجود چند شأن نزول ذيل آيات ابتدايي آن و برخي قرائن درون متني مانند اشاره به مسئله نفاق، موجب شده تا برخي مفسران قائل به نزول آيات 10-1 اين سوره در مدينه و نزول آيه هشتم آن در سال نخست بعثت در مكه شوند. اين باور منجر به پذيرش نزول گسسته اين سوره از ابتداي بعثت تا حداقل 13 سال بعد از آن كه پيامبر هجرت نموده شده است، در حالي كه شأن نزول آيه 8 در حقيقت مصداق بوده و ذيل سه آيه ديگر نيز ذكر شده است، همچنان كه تعارض اسباب نزول ذيل 10 آيه نخست و ارائه قرائني مبني بر اثبات نفاق در مكه، تصور مدني بودن آيات مذكور را مخدوش ساخته است. از ديگر سو با در نظر گرفتن هدف سوره كه تهييج مسلمانان در برابر سختي دينداري است و توجه به زمان نزول اين سوره كه در آستانه هجرت مسلمانان به مدينه بوده، سياق پيوسته آيات نخست به ديگر آيات سوره آشكار مي شود، بنابراين تمام سوره در اواخر دوران مكه نازل شده و مصداق مهم آزمايش ايمان مسلمانان در اين سوره، هجرت آنان به مدينه بوده است. به تبع آن مراد از منافقان در آيات نخست هم برخي مسلمانان مكه هستند كه سستي ورزيده يا پنهاني مرتد شده و از هجرت سرباز زدهاند.