درآمدي باستان‌شناسانه بر صنعتي شدن تهران با دگرگوني در ساختار فضاهاي توليدي آن در دوره قاجار

An Archaeological View on the Industrialization of Tehran and Transformation of its Manufacturing Structures in the Late Qajar and Early Pahlavi Periods

تحول در اقتصاد يكي از عرصه ­هاي حياتي مطالعه در نظام مدرن ايران است. بدين ­منظور با مطالعۀ دگرگوني باستان ­شناختي فضاهاي توليد صنعتي مي ­توان شمه ­اي از تحول فرهنگ مادي را در عصر تجدد مطالعه نمود. بدين ­منظور در اينجا روند شكل­ گيري و تغيير در 4 فضاي توليدي از دو دورۀ قاجار و پهلوي مورد مطالعه قرار گرفت و منطق اين فضاها در بافت تاريخي تحولات اقتصادي و توليدي در انتهاي دورۀ قاجار و ابتداي دورۀ پهلوي بررسي شد. هدف از اين بررسي اين است كه روند تحول فضاهاي توليدي و تضمني كه اين تحول در ارتباط با ساختار توليد در اجتماع ايران انتهاي قرن سيزدهم و ابتداي قرن چهاردهم شمسي داشت مورد مطالعه قرار گيرد. نتيجۀ نهايي اين بحث آن است كه تحول در ساختار فضا و ساختار اجتماع در عين همپوشاني و ارتباط در بستر تاريخي ناهمساني شكل مي­گيرد. بدين­صورت كه در عين وجود تحول همگام، عناصري از شيوۀ توليد و فرايند كار در گذشته همواره ساختار را اصلاح كرده و آن را متناسب با فرهنگ قديم توليد در ايران شكل مي­دهد.

Economic transformation is one of the most important parts of cultural system and has vital role in transformation of any social entity. For this reason, study of archaeological evolution of industrial spaces will clarify part of an ambiguity in understanding modernization and metamorphosis in social forces of study periods. In order to contribute an answer to this question, this paper studies four industrial buildings (from Qajar and Pahlavid Periods) in an historical context of change in economy of production. The ultimate goal is to specify the implied structure of spaces in the historical context within the new mode of production. The conclusion, here is that the change in space it is also parallel with the change in social structure of work has not a clear-cut equal relation with the latter. The past methods of production were still modifying the methods and processes of work in the modern societies, a modification which might cause the formation of social solidarity in the course of production process.