زن-بودن-روي-مُهر؛ «نشانه‌شناسي وضعي» تجسّم زنانه در شوشان باستان (3500-1000 پيش از ميلاد)

Womanity as Represnted on-the-Cylinder Seals An Enactive Semiotics of Female Visualisation in Ancient Susiana 3500-1000 B.C.

اين مقاله به بررسي خاستگاه‌ها و تطوّر پيكرهاي زنانة روي مُهرهاي استوانه‌اي دشت شوشان طي هزارة چهارم تا پايان هزارة دوم پيش‌ازميلاد مي‌پردازد. پيكرهاي زنانة روي مُهرهاي استوانه‌اي، مطابق با بافت‌ها و وضعيّت‌هاي باستان‌شناختي خود به مثابه متغيّر مستقل مورد توجه قرار گرفته و كيفيات آن‌ها به‌عنوان متغيّر وابسته در نسبت با آن‌ها به آزمون گذاشته شده است. با فرض بر نسبت متقابل وجودي ميان وضعيت‌هاي باستان‌شناختي و حالات پيكرهاي زنانه، پيشنهاد شده كه با دگرديسي اولي، دومي نيز به شكلي فعّالانه دست‌خوش دگرگوني مي‌شود. براي كشف معاني گرفتار در پيكرهاي زنانة روي مُهرهاي استوانه‌اي شوشان باستان، نشانه‌شناسي وضعي بكار رفته است. برهمين‌اساس، پيكرهاي زنانة روي مُهرها و اثر مُهرهاي استوانه‌اي در زمينة بافت‌هاي زماني-مكاني خود طبقه‌بندي و توصيف شده‌اند. گروه‌هاي عمده عبارت‌اند از: زنانة الف، زنانة ب، صحنه‌هاي صناعي، صحنه‌هاي جمعي و صحنه‌هاي آييني. اين مقاله بر طبقه‌بندي توصيفي-تحليلي داده‌ها مطابق با شاخصه‌هاي شمايل‌نگاشتي آن‌ها مي‌پردازد كه بر بررسي نظري شواهد باستان‌شناختي مرتبط استوار است. نتايج نشان مي‌دهد كه زن-بودن-روي-مُهرهاي استوانه‌اي پديده‌اي پويا بوده و بر وضعيّت‌يافتگي تاريخي-باستان‌شناختي خود اتكاء داشته است.

The paper concerns with an investigation of beginnings and evolution of female figures on the cylinder seals of ancient Susiana plain during the middle of 4th millennium up to the end of 2nd millennium B.C. The female figures on the cylinder seals considered according to archaeological contexts and situations as independent variable according to which the visual qualities of them has been tested. Assuming an existential co-relation between archaeological situations and the modes of female figures, it is suggested that by transforming the first, the latter would be transformed actively as well. For discovering the meanings entangled with female figures on ancient Susiana cylinder seals, the enactive semiotics is applied. Accordingly, female figures on the cylinder seals and sealings are classified and described in terms of their spatiotemporal contexts. The major groups are female-related a, female-related b, crafting scenes, collective scenes and ritual scenes. The paper based on descriptive-analytical classification of data according to iconographic attributes, based on a theoretic examination of related archaeological evidence. The results show that womanity on-the cylinder seals have always been a dynamic phenomenon, depending on its historical and archaeological status.