كليدواژه :
رؤيت الهي , صفات خبري , شيخ طوسي , تفسير تبيان , ابومنصور ماتريدي , تأويلات اهل السنة
چكيده فارسي :
در چند آيۀ قرآن كريم از رؤيت خداوند و نيز از نظر كردن در قيامت به خدا سخن به ميان آمده است. مجسِّمه و مشبِّهه خداوند را همچون آدميان داراي جسم و اعضا و جوارح مي‌پنداشتند و تعابيري نظير «وجه الله» و «يد الله» را كه در برخي آيات قرآن دربارۀ خدا به كار رفته است، به معناي ظاهري آنها حمل مي كردند. در مقابل، معتزله و اماميه بر آن بودند كه ذات باري نه جسم و جهت دارد و نه ديده مي‌شود. در اين مقاله، رؤيت الهي با روش تطبيقي ديدگاه دو مفسر و متكلم يعني شيخ طوسي (ت460ق) صاحب تفسير التيبان و ابومنصور ماتريدي (ت333ق) بنيادگذار فرقۀ ماتريديه و مؤلف «تأويلات اهل السنة» بررسي شده است. شيخ طوسي همچون ديگر علماي شيعه و به تبعيت از احاديث و ارشادات ائمه معصومين(ع) رؤيت خداوند را چه در دنيا و چه در آخرت نپذيرفته و آن را منافي با توحيد دانسته و استدلال‌هايي نيز براي آن آورده است. در مقابل، ماتريدي اگرچه در مباحث توحيدي تنزيه‌گراست، اما در زمينۀ رؤيت الهي به ظاهر برخي آيات و روايات تمسك كرده و رؤيت خداوند در قيامت را پذيرفته و معتقد است كه مؤمنان، خدا را در قيامت رؤيت خواهند كرد. البته به نظر او،كيفيت اين رؤيت مشخص نيست و اصطلاحاً اين رؤيت بلا كيف است. آنچه ماتريدي نفي كرده، ادراك خداوند و احاطه بر اوست و نه رؤيت الهي.
چكيده لاتين :
Several Quranic verses mention the vision and seeing God on the Resurrection. Corporealists and anthropomorphists regarded God as man having body, its parts and organs, and interpreted such phrases as "God's Face" and "God's Hand" mentioned in some Quranic verses as having outward meanings. On the contrary, Mu'tazilites and Imamiyyah believe that Essence of Creator has no body and dimension, and cannot be seen. The present paper reviews the concept of divine vision through comparing the views of two interpreters and theologians, i.e. Sheikh Tusi (b.460 AH), the author of Al-Tebyan Commentary and Abu Mansur Maturidi (b.333 AH), the founder of Maturidism and the author of "Ta'wilat Ahl-Al-Sunna (Sunni Esoteric Exegeses)". Like other Shia scholars and adhering to hadiths and infallible Imams' guidance, Sheikh Tusi did not accept divine vision, believed that divine vision, whether in the world or hereafter, negates monotheism, and provided some arguments for it. On the contrary, Maturidi appealed to some hadiths and outward meaning of some Quranic verses in terms of divine vision, accepted divine vision on resurrection day, and argued that believers will vision God on that day, although he believed in incorporeality of God in terms of monotheistic issues. No doubt, he did not specify the quality of such vision which is so-called without howness. He negated the perception and comprehension of God, not divine vision.
