ساختار شناسي و مينرالوژي سفال سلادن به دست آمده از بندر تاريخي حريره در جزيره كيش؛ رد پايي بر تجارت دريايي از چين تا خليج فارس

Material Characteristics and Mineralogy of Celadons from the Ancient Port of Harireh, Kish Island; Trace of Maritime Trade from China to Persian Gulf

سفال از زمره مواد تاريخي و فرهنگي است كه در بستر تاريخ گوياي رشد تكنيكي و فناوري استفاده از مواد خام توسط صنعتگر سازنده آن بوده است. تنوع در هدف استفاده از اين ماده و تكنيك ساخت آن سبب گشته تا سفال به‌عنوان يكي از مواد مهم در تحليل ارتباط فرهنگي جوامع قرار گيرد. توليد سفال سلادن از اواخر قرن 3 (قرن 9 ميلادي) در چين رواج گرفت و در همين سال‌ها ورود ان از طريق تجارت دريايي و زميني به ايران اثبات‌شده است. تعداد 7 قطعه از سفال‌هاي به‌دست‌آمده از حفاري‌هاي بندر حريره در جزيره كيش مورد باهدف تعيين خصوصيات ساختاري و شيميايي و منشأ احتمالي اين مواد (صادراتي يا محلي) موردمطالعه قرار گرفتند. در اين راستا از متدهاي ,XRF ,XRD, ESEM-EDX LM و STA جهت شناسايي تركيب شيميايي خصوصيات نوري و مينرالوژي و شناسايي شيميايي ريزساختارها فازهاي تشكيل‌دهنده و درجه حرارت پخت استفاده‌شده است. نتايج نشان‌دهنده اين مهم است كه سفال سلادن جزيره كيش بر اساس شواهد تكنيكي و مقادير عنصري Na2O و CaO و درجه حرارت پخت حدود 1200 درجه سانتي‌گراد با سفال سلادن چين شباهت داشته است. همچنين وجود اين نوع سفال و تشابهات تكنيكي بيانگر امكان وجود ارتباط گسترده تجاري و دريايي بين چين و حوزه خليج‌فارس بوده است.

Seven pieces of celadon from a recent excavation in the historical ruins of port of Harireh in Kish Island in Iran have been studied in order to characterize the wares. Investigations were carried out on the body as well as the glaze of celadons. Celadon samples were investigated petrologically and chemically by polarized light microscopy (LM), environmental scanning electron microscopy (ESEM), quantitative X-ray diffraction with Rietveld refinement (QXRD), X-ray fluorescence (XRF) and simultaneous thermos-analytic (STA) in order to understand their manufacturing process The amount of FeO as the main glaze constituent and K in the body is quantitatively calculated for possible modelling of technology as essential know-how. Based on the Na2O and CaO constituents, celadons show high similarities to the wares made in China-Kiln. The mineralogical composition of the pottery proves that the firing temperature of celadon was about 1200-1300ºC. Production technology of the celadon potteries has been evaluated by means of suitable raw materials which have not been fitted in south Iranian coastal Gulf.