تفسير تطبيقي؛ معنايابي و گونه شناسي

Comparative Commentary: Terminology and Typology

گسترش مطالعات تطبيقي و كارآمدي آن در حوزه علوم انساني و مطالعات اديان، سبب شده تا اين روش مطالعاتي به ساحت دانش تفسير نيز راه يابد. راه‌يابي اين روش به حوزه تفسير قرآن تنها به نظريه‌پردازي در ‌باره تفسير تطبيقي و بيان ضرورت انجام آن محدود نشده است، بلكه تا مرز تأسيس رشته‌اي آموزشي و دانشگاهي با همين عنوان پيش رفته است. اما اين كه چه قرائت‌هايي از تفسير تطبيقي وجود دارد و اين شاخه نوپا از دانش تفسير چه مسيري را مي‌پيمايد، امري است كه بايسته پژوهش و كاوش با رويكرد انتقادي است، تا با پيرايش آنچه رهزن است، بتوان تفسير تطبيقي را در مسيري هدايت كرد كه به ضابطه‌مندي و كارآمدي هر چه بيشتر آن بينجامد. اين پژوهش به دو مسأله بنيادي در حوزه تفسير تطبيقي پرداخته است؛ يكي معنايابي و ديگري گونه‌شناسي. اين مقاله، در مورد نخست، با تحليل و نقد تلقي‌هاي موجود از تفسير تطبيقي در صدد شفاف‌سازي ماهيت تفسير تطبيقي است و در مورد دوم، در پي تعيين جايگاه اين گونه تفسيري در نظام طبقه‌بندي تفاسير قرآن است.

The development and efficiency of the method of comparative studies in the field of human sciences and studies on religions have made this method enter into the field of commentary as well. Using this method in interpreting the Quran is not limited to theorizing about comparative commentary and highlighting its necessity; rather, it has caused designing an academic course with the same title. It is, however, necessary to conduct a critical research on different interpretations of comparative commentary and the future course of this new academic course in order to be able to lead it in a way that would result in its much more efficiency and systemization through eliminating deviations. The present paper addresses two fundamental issues in the field of comparative commentary, i.e., terminology and typology. In the case of the former, this paper seeks to clarify the nature of comparative commentary through analyzing and criticizing its present perceptions. In the case of the latter, it seeks to identify the position of comparative commentary in the system of classification of the Quran's commentaries.