دين باوري و ادبيات توحيدي در منابع طب سنتي ايران و جهان اسلام

مقدمه و هدف: تهذيب اخلاق، توجه به مبدأ و دقت در هدف داري در خلقت موجودات و از جمله انسان، در سرلوحه فعاليت هاي مرتبط با تحقيق، تعليم و تعلّم عرفا، شعرا، ادبا و دانشمندان افتخارآفرين ميهنمان قرار داشته و ركن اصلي موفقيت ها و افتخار آفريني هاي آنان را تشكيل مي داده و آنان نيز در مطالعات و پژوهش هاي خود، تمامي پديده هاي گيتي را با ديد اعتقادي و هدفدار، ارزيابي نموده نهال قامت رعناي آفريدگار قادر متعال را در ذرّه ذرّه جامدات و قطره قطره مايعات و لحظه لحظه اوقات مشاهده و بلكه با تمام وجود خود لمس مي نموده از مطالعه نمودهاي هستي، لذت مي برده، توفيق آگاهي هاي بيشتر و كشف حقايق و دقايق جاري را از خالق بي مانند، طلب مي كرده اند و جاي هيچگونه تعجبي نيست كه اين ارتباط، متقابل بوده خداوند نيز طبق قولي كه به رهجويان راه حقيقت داده است، طرق دستيابي به رموز هستي را به آنان تعليم مي داده و ثمره اين ارتباطات دوطرفه و با شكوهِ مكتب انسان ساز اسلام، چيزي جز رشد و ارتقاي امثال ابن سينا، رازي، فردوسي.... و جرجاني در هزاره دوّم ميلادي نبوده است و بنابراين هدف از انجام اين پژوهش، جستجوي سبك نگارش منابع اصلي طب سنتي، مي باشد. روش مطالعه: به منظور افزايش دقت مطالعه، پس از رايانه اي كردن منابع اصلي طب سنتي و تشكيل بانك اطلاعاتي الكترونيك اين منابع، به جستجوي سبك نگارشي اين آثار پرداخته، با گلواژه هاي ايزد، پروردگار، آفريدگار، جل و علا، عز و جل، عزاسمه، الله، قادر، متعال، معين و... به جستجو پرداخته و پس از جمع آوري و كُدگذاري، به تجزيه و تحليل محتوايي پرداخته ايم. يافته ها: با ده ها واژه و جمله توحيدي و تعداد زيادي متن كوچك و بزرگ مرتبط با ادبيات توحيدي، مواجه گرديديم. به طوري كه رازي به عنوان نويسنده اولين دايره المعارف طب سنتي، بخش هاي مختلف كتاب حاوي را با نام و ياد پروردگار بخشنده مهربان و درود بر پيامبران الهي آغاز كرده، بيش از 075 مرتبه كلمه جليله الله، بيش از 510 بار جملة دعاييه انشاءالله و... را در متن كتاب به كار برده است، اهوازي به عنوان نويسنده دومين دايره المعارف طب سنتي، نيز كتاب كامل الصناعه را با استفاده از ادبيات توحيدي به رشته تحرير درآورده است به طوري كه هر دو جلد كتاب را با نام خداوند بخشنده مهربان و درود بر پيامبران الهي آغاز كرده، در مقدمه جلد اول از خداوند منان به خاطر عقل و خردي كه به انسان عنايت كرده است، تشكر نموده در متن كتاب بيش از 535 بار از كلمه الله » خدا داناتر است « ،» اگر خدا بخواهد « استفاده كرده كه بيشترين آن ها را عبارات تشكيل مي دهد. وي وصيت نامه معروف بقراط را نيز در » به كمك خداوند « و كتاب خود درج كرده و مطالب ديگري در خصوص اخلاق پزشكي به آن افزوده است. ابن سينا به عنوان نويسنده سومين دايره المعارف طب سنتي، نيز كتب پنجگانه قانون در طب را با ياد پروردگار قادر متعال و درود بر پيامبران الهي آغاز كرده در متن كتاب، هرگاه به نكات مرتبط با هدفداري در ساختمان وجرجاني به عنوان نويسنده چهارمين و آخرين دايره المعارف اصلي طب سنتي نيز رويكردي همچون سه دانشمند موحد قبل از خود داشته است. نتيجه گيري: دريافتيم كه هرچند هركدام از خردمندانِ شاعر و عارف و عالِم، از زاويه اي به طبيعت نگاه كرده اند ولي درنهايت يك چيز را ديده اند! جلوه جمال حق را! حضور هميشگي پروردگار را، نظارت و مراقبت دايمي وي را!... شعرا از زاويه نمودهاي عيني و زيبايي هاي طبيعت نگريسته، عرفا از زاويه مسائل ذهني نگاه كرده و دانشمندان علوم طبيعي نظير روير، رازي، اهوازي، ابن سينا... و جرجاني از زاويه فيزيولوژي و آناتومي بدن نظاره كرده اند، ولي همگي زيبايي، عظمت، شكوه، نظم و هدفداري در خلقت و جلوه آثار خالق توانا را ديده اند و لذا آثار نفيس خود را با بهره گيري از انديشه هاي مذهبي و ادبيات توحيدي، نگاشته و نتايج تحقيقات خود را با رعايت آنچه كه امروزه اخلاق در پژوهش مي ناميم، همراه با پيام خداجويي استدلالي به تمامي انسان ها ابلاغ و راه را براي نسل هاي بعدي خود هموار نموده اند.