تبيين نظري عرفان مانوي

دين ماني سرشار از آموزه‌هاي عرفاني است كه ريشه در انديشه‌هاي گنوسي، ايراني و يونان باستان داشته و با باورهاي مسيحي و بودايي پربارتر شده است. بي‌شك يكي از عوامل رشد و پيشرفت سريع اين دين ويژگي‌هاي عرفاني آن است. عرفان مانوي در بطن آموزه‌ها و مفاهيم ديني مانويت نهفته، و كمتر به شكل مجزا به آن توجه شده است. اين عرفان با تأكيد بسيار، راه نجات روح انسان از اسارت عالم ماده را در كسب معرفت مي‌داند. وصول به اين معرفت، از طريق خودشناسي و كشف و شهود قلبي است. اهميت تزكيه نفس و زهد و رياضت از پررنگ‌ترين بخش‌هاي اين عرفان است. با مروري در متون به‌جامانده از مانويان، عناصر بسياري يافت مي‌شود كه داراي اشتراكات بسيار با شاخصه‌هاي مكاتب عرفاني است. اين مؤلفه‌ها را مي‌توان جداگانه دسته‌بندي كرد تا به جهان‌شناسي، معرفت‌شناسي و خداشناسي مستقلي براي اين دين عرفاني دست يافت.

Manichean religion is full of mystical teachings rooted in Gnostic, Iranian and Greek thoughts which has been enriched by the Christian and Buddhist beliefs. Undoubtedly, one of the reasons behind the rapid growth and development of this religion is its mystical properties. Yet, it is inherent in the teachings and religious concepts of Manichaeism and has less frequently been investigated separately. This mysticism strongly emphasizes that the survival of the human soul from the bondage of the material world is in acquiring knowledge. Attaining this knowledge is done through self-knowledge and heart intuition. Also, self-purification, piety, and asceticism are the significant parts of this mysticism. Through a review of the literature left by Manicheans, it is possible to find an abundant of elements which have much in common with the features of a mystical schools. These elements can be separately categorized to enable us to discover an independent cosmology, epistemology and theology for this mystical faith.