نفس كمال‌يافته در متن‌هاي ديني ايراني (اوستا، متن‌هاي پهلوي زردشتي، متن‌هاي مانوي و فارسي دري)

ريشه ايراني باستانِ واژه wāxš، wak- به معناي «سخن‌گفتن» و ريشه اوستايي آن vak-، دربردارنده معناي «گفتن» است و vāxš در يسنا، 17: 44 به معناي «سخن» در حالت فاعلي مفرد مؤنّث به كار رفته است؛ امّا در دوره ميانه، اين واژه در معناي «روح/نفس» بروز يافته و لغت‌نويسان اين معنا از واژه را مطرح كرده‌اند. مي‌توان از اين واژه به «نفس سخن‌گو» تعبير كرد. در متونِ پهلوي زردشتي نيز واژه waxšūr (پيامبر) را براي زردشت به كار برده‌اند. همچنين، در متن‌هاي كهنِ فارسي، اگرچه اين واژه ديده نمي‌شود، معناي در پيوند با هم اين واژه، يعني سخن‌گويي و نفس (نفس سخن‌گوي) پديدار است. ناصر خسرو «سخن» را «طعامِ جان» خوانده و بارها از تركيب نفس سخن‌گو (همان نفس كمال‌يافته در متون مانوي) ياد كرده است. او چنان وصفي از «سخن» به دست مي‌دهد كه گويا مي‌توان واژه «جان» را جانشين آن كرد و آن دو را يكي انگاشت. اين موضوع مي‌تواند از معناي واژه wāxš برخاسته باشد.

The ancient Persian root of the word wāxš is wak- which means “to speak” and its Avestan root is vak- which means “to tell” and vāxš in Yasna 17:44 has used as the singular female subject pronoun, but it has been used in middle Persian period as soul/spirit, and philologists have presented the latter meaning. The researcher believes that it can be defined as the talking soul, and based on Manichean texts, it should be considered as the soul in which the words of God have been planted. The word waxšūr (prophet) has been used for Zarathustra in Zoroastrian Pahlavi text too. Even though this word is not found in Old Persian texts, its equivalent and associated meanings, speech and soul (The talking soul),can be found. Naser Khosrow considered speech as the food of soul and had spoken many times about the expression of the talking soul, the perfected soul, in Manichean texts. He described speech in a way that we can substitute soul for it, and they can be considered as one. Perhaps this has been derived from the word wāxš.