بررسي معيارهاي حقانيت اديان

آيا اساساً معياري براي سنجش حقانيت اديان وجود دارد؟ در اين نوشتار به سه رويكرد اشاره مي‌شود: رويكرد نخست كه بحث از حقانيت را بي‌معنا مي‌داند. زيرا براي دين هيچ‌گونه كاركرد مثبتي قائل نيست؛ رويكرد دوم كه تنها با معيارهاي درون‌ديني به بحث حقانيت مي‌پردازد. اين رويكرد دو معيار براي حقانيت ارائه مي‌دهد كه عبارت‌اند از تجلي يا تجسد منحصر به فرد خدا در يك دين خاص و ديگري منشأ وحياني داشتن آموزه‌هاي يك دين. هر دوي اين معيارها نيز نقد شده، ناكارآمدي آنها بيان خواهد شد. بيشترين بحث اين نوشتار به رويكرد سوم مي‌پردازد كه همان بررسي و نقد معيارهاي برون‌ديني است. ابتدا به ديدگاهي اشاره مي‌شود كه بنيان‌گذاران اديان را معيار سنجش حقانيت آنها مي‌داند. سپس به تفصيل درباره اينكه چه جنبه‌اي از شخصيت بنيان‌گذاران مي‌تواند معيار باشد بحث مي‌شود. معيار بعدي كه به آن پرداخته مي‌شود معيار آموزه‌هاي اديان است كه درباره عقلاني بودن، انسجام داشتن، اثبات‌پذيري، كاركرد مثبت داشتن، جامع بودن و مطابق با واقع بودن آموزه‌ها به تفصيل بحث مي‌شود و ميزان كارآيي هر يك از آنها را بررسي مي‌كنيم. در نهايت به اين نتيجه مي‌رسيم كه اگر كسي براي اديان منشأ الوهي قائل نباشد و آنها را صرفاً امور بشري بداند طبعاً معيارهاي كاركردگرا در اينجا مي‌تواند كاربرد داشته باشد، اما كساني كه براي اديان منشأ الاهي قائل هستند طبعاً بر معيارهاي وحي و تجربه ديني بنيان‌گذاران تأكيد مي‌كنند. اما به اين نكته بايد توجه داشت كه اين معيار‌ها مانعه‌الجمع نيستند و مي‌توان گفت هر ديني كه در مقام سنجش بتواند به بيشترين معيارها پاسخ دهد حقانيت ببشتري خواهد داشت.

This article examines three approaches regarding the legitimacy of religions. The first approach considers it meaningless to discuss religions legitimacy, maintaining no positive function for religion; while the second one does it only through two intra religious criteria including individual transfiguration or incarnation of God and revelatory origin of the teachings of a specific religion, criticized in the article as well. The third approach takes the most part of this paper, s discussion, criticizing interreligious criteria. At first, theories considering the founders of religions as the criterion of their legitimacy are mentioned and then it is discussed that what aspect of the founders, characters could be regarded as a criterion of religions legitimacy. The next criterion evaluated is that of religions, teachings to examine whether they are of positive function, rational, coherent, approvable, comprehensive and compatible with the reality. Finally we conclude that if someone does not believe in the divine source of religions, considering them totally humane issues, as a matter of fact, utilizes functionalist criteria to discuss the characters of religions, founders, while someone who believes in their divinity, naturally emphasizes on revelatory criteria and religious experience of the founders. However it should be noted that these criteria are not mutually exclusive to one another, in the other words any religion, being evaluated, that could response to more criteria is of more legitimacy.