اثر پرايمينگ بذر بر رشد گياهچه و عملكرد دانه ارقام گندم نان (Triticum aestivum L.) در تيمارهاي زمان كاشت

Effect of seed priming on seedling growth and grain yield of bread wheat (Triticum aestivum L.) cultivars in sowing date treatments

به منظور ارزيابي بنيه بذر و عملكرد دانه سه رقم گندم نان بهاره در تيمارهاي پرايمينگ بذر و زمان كاشت، سه آزمايش در شرايط آزمايشگاه و مزرعه در سال زراعي 94-1393 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه شهيد چمران اهواز اجرا شد. در آزمايش اول، اثر هفت مدت خيساندن بذر به روش هيدروپرايمينگ (صفر، 6 ، 8 ، 10 ، 12 ، 14 و 16 ساعت) بر ويژگي­هاي جوانه­زني و رشد گياهچه ارقام گندم استار، چمران و فونگ در آزمايشگاه مورد بررسي قرار گرفت. در آزمايش دوم، ويژگي­هاي بيوشيميايي و فعاليت آنزيمي در بذرهاي پرايم شده در سه مدت زمان 6 ، 8 و 10 ساعت اندازه ­گيري شدند. در آزمايش سوم اثر سه زمان كاشت 21 آبان، 19 آذر و 17 دي (به ترتيب؛ نسبتا زودهنگام، بهينه و ديرهنگام) و پرايمينگ بذر بر عملكرد ارقام گندم به صورت كرت‌هاي خرد شده فاكتوريل در قالب طرح بلوك ­هاي كامل تصادفي با سه تكرار مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج آزمايش اول نشان داد كه پرايمينگ بذر به مدت 8 ساعت، خيساندن بيشترين اثرات مثبت را بر بهبود بنيه بذر ارقام گندم داشت. نتايج آزمايش دوم نشان داد كه با افزايش مدت پرايمينگ تا 10 ساعت، فعاليت آنزيم آلفاآميلاز و محتواي قندها و پروتئين­ هاي محلول در بذر، افزايش يافت. افزايش محتواي مالون دي آلدئيد و ناكافي بودن فعاليت آنزيم­ هاي آنتي­ اكسيدان (افزوده نشدن فعاليت آنزيم با افزايش مدت زمان پرايمينگ يا كاهش فعاليت آنزيمي) در تيمار 10 ساعت پرايمينگ نسبت به تيمار 8 ساعت، مشاهده شد. همبستگي فعاليت آنزيم ­هاي آنتي ­اكسيدان با ويژگي­ هاي جوانه ­زني و رشد گياهچه مثبت و معني­دار بود. نتايج آزمايش مزرعه ­اي نشان داد كه تيمارهاي پرايمينگ بذر باعث بهبود 3/2 درصدي سبزشدن بوته­ ها و كاهش زمان سبز شدن تا 4/1 روز، نسبت به شاهد، شدند. اثر متقابل زمان كاشت و رقم نشان داد كه تأخير در كاشت، بيشترين و كمترين تأثير را از نظر عملكرد دانه به ترتيب در رقم ديررس استار (با حداكثر عملكرد 6421/8 كيلوگرم در هكتار) و رقم زودرس فونگ (با حداكثر عملكرد 5441/0 كيلوگرم در هكتار) داشت. تيمار پرايمينگ باعث 7 درصد افزايش در عملكرد دانه كليه ارقام گندم نسبت به تيمار شاهد شد. بيشترين عملكرد دانه از تيمار پرايمينگ بذر و رقم چمران (5699/7 كيلوگرم در هكتار) بدست آمد. نتايج پژوهش حاضر نشان داد كه مدت زمان مناسب پرايمينگ بذر، در بهبود سبز شدن گياهچه در زمان‌هاي كاشت­ ديرهنگام، به دليل دماي پايين­تر هوا در دوره كاشت تا سبز شدن، مؤثرتر است.

To evaluate germination and grain yield of three spring bread wheat cultivars affected by seed hydropriming and sowing date, three experiments were conducted. In the first experiment, effect of 7 hydropriming durations (0, 6, 8, 10, 12, 14 and 16 h) was examined on germination and seedling growth of Star, Chamran and Fong cultivars. In the second experiment, some biochemical traits and enzyme activities were measured in the primed seeds for 6, 8 and 10 h hydropriming durations. Effect of three sowing dates (12 Nov., 10 Dec. and 7 Jan.). hydropriming and control treatments on grain yield of wheat cultivars was researched in third experiment which was carried out as factorial arrangement in randomized complete block design with three replications in the research field of Faculty of Agriculture, Shahid Chamran University of Ahvaz, during 2014-2015 growing season. Results of the first experiment showed that hydropriming with 8 h imbibition had the most positive effect on seed vigor of bread wheat cultivars. Results of the second experiment showed that with increasing hydropriming duration to 10 h, α amylase enzyme activity and of soluble carbohydrates and proteins contents in seeds increased, also higher malondialdehyde content and insufficient antioxidant enzyme activities (enzyme activity was not increased or reduced by following imbibition to 10h) in 10 h when compared with 8 h hydropriming duration was observed. In this research, Relationship between antioxidant enzyme activities with germination and seedling growth were positive and significant. Results of the field experiment showed that hydropriming treatments significantly improved seedling emergence, by 2.3%, and reduced average emerging time by 1.4 days as compared with control. The sowing date× cultivar interaction effect indicated that delayed sowing had the highest and lowest effect on star and fong cultivars, respectively. Average grain yield significantly increased, by 7%. in hydropriming treatment in comparison to control. Also application of seed hydropriming with suitable soaking duration improved seed emergence in delayed sowing dates.