ارزيابي خصوصيات كيفي دانه چهار رقم گندم نان (Triticum aestivum L) در استان‌هاي توليد كننده گندم كشور

Evaluation of quality properties of four bread wheat (Triticum aestivum L.) cultivars in wheat producing provinces of Iran

گندم نان اصليترين محصول زراعي است كه به دليل تنوع ارقام و اثر متقابل آنها با محيطي كه در آن كشت ميشوند، از تنوع كيفيت بالايي برخوردار است. در بسياري از نقاط جهان، آب و هوا، وضعيت زمين زراعي و مديريت زراعي نقش تعيين كنندهاي در كيفيت ارقام گندم دارند. با توجه به عدم وجود آمار و اطلاعات در خصوص وضعيت كيفي ارقام مختلف گندم در مزارع كشاورزان، در اين تحقيق خصوصيات كيفي و نانوايي شامل؛ وزن هزار دانه، ميزان پروتئين و گلوتن مرطوب و ارتفاع رسوب SDS در دانه چهار رقم گندم [چمران، پيشگام (آبي) و سرداري و آذر 2 (ديم)] كه بيشترين سطح زير كشت را در كشور دارند، طي سال هاي زراعي93-1392 و 94-1393 مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه گندم ديم آذر2 در استانهايي كه طي دو سال زراعي كشت شده بود، با ميانگين 11/46 درصد پروتئين، 26/3 درصد گلوتن مرطوب و 55/2 ميليليتر ارتفاع رسوب SDS، از كيفيت بالاتري نسبت به رقم سرداري برخوردار بود. بين خصوصيات كيفي دو رقم گندم آبي چمران و پيشگام در استانهاي مختلف كشور تفاوتي مشاهده نشد. نتايج نشان داد كه ارقام گندم كشت شده در استانهاي كردستان، همدان و كهگيلويه و بويراحمد از كيفيت پايينتري از لحاظ صفات كيفي مورد مطالعه برخوردار بودند. به نظر مي­رسد پايين بودن كيفيت دانه در استان­هاي مذكور به دليل وجود درصد بالاي مزارع ديم در اين مناطق مي­باشد كه دچار كمبود عناصر غذايي موجود در خاك بيشتري هستند.

Bread wheat is known as the staple food crop and its quality properties are variable because of diffrences among cultivars, climatic conditions and farming systems. Due to the lack of adequate information about the quality of different bread wheat cultivars in the farmers’ fields, in this research quality and bakery properties (thousand grain weight, protein content, wet gluten and SDS) of grain samples of four different cultivars of bread wheat (irrigated and rainfed), collected from the farmers’ fields during two growing seasons 2013-14 and 2014- 15, which grown on large areas in the country were evaluated. The results showed cv. Azar 2 had better quality than cv. Sardari cultivar by 11.46% protein, 26.3 wet gluten and 55.2 ml SDS in two growing seasons. On the other hand, the quality characteristics of Chamran and Pishgam irrigated bread wheat cultivars were notsignificantly different in different provinces. Also the lowest quality of wheat was observed in Kurdistan, Hamadan and Kohgiluyeh and Boyerahmad. This may be due to nutrient shortage in the soil of those provinces that are largely under rainfed production of wheat.