ساختار ژنتيكي جمعيتي از بلوط ايراني (Quercus brantii Lindl.) بر مبناي ويژگي‌‌هاي نونهالي در نتاج

Genetic architecture of a Persian oak plant population based on progenies seedling characteristics

بلوط ايراني (Quercus brantii Lindl.) گونه‌اي جنگلي است با عمر نسبتا طولاني كه از نظر اقتصادي، اجتماعي و زيست‌محيطي در كشور ما اهميت ويژه‌اي دارد. مجموعه عوامل انساني و غير انساني سبب شده است كه برخي از جوامع گياهي اين گونه در بعضي از رويشگاه‌هاي خود در معرض خشكيدگي و فرسايش ژنتيكي شديد قرارگيرند. از اين‌رو ارزيابي تنوع و ساختار ژنتيكي اين جوامع مي‌تواند هدايتگر فعاليت‌هاي جنگل‌داران و محققان باشد. اين پژوهش با هدف ارزيابي تنوع و توانمندي ژنتيكي جمعيتي از گونه بلوط ايراني واقع در استان لرستان بر اساس ويژگي‌‌هاي نونهالي اجرا شد. ابتدا به طور تصادفي از 12 پايه بالغ كه بذر كافي توليد كرده بودند بذرگيري شد و به منظور آزمون نتاج و ارزيابي پايه‌هاي بذرگيري شده، بذرها بهعنوان 12 فاميل تني و ناتني در قالب طرح آماري بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار كاشته شدند. با استفاده از مدل و روابط طرح آميزشي آشيانه‌اي، آماره‌هاي بيومتريكي به آماره‌هاي ژنتيكي تبديل شده و اجزاء واريانس و وراثت‌پذيري صفات ارتفاع نهال، تعداد برگ، طول و عرض برگ و قطر يقه تخمين زده شد. فاميل‌ها بين 6 تا 92 درصد استقرار نشان دادند. تجزيه واريانس نشان داد كه از نظر همه ويژگيهاي مورد مطالعه تفاوت معنيداري بين درختان مادري وجود داشت. بخش عمدهاي از واريانس حاصل متعلق به بين فاميلهاي مورد مطالعه بود كه بهسبب آن وراثت‌پذيري صفات بين 57% در قطر يقه تا 95% در طول برگ نهال‌ها متغير بود. جامعه گياهي مورد مطالعه قابليت استفاده در انتخاب پايه مناسب براي تشكيل باغ بذر و نيز اجراي برنامه‌هاي اصلاحي را به خوبي از خود نشان داد.

Persian oak (Quercus brantii Lindl.) with a vast habitat in Zagros mountain range, has a specific importance in Iran, based on economic, sociologic and environmental aspects. A complex of human and non-human factors caused to show genetic erosion in several plant populations of the species. Therefore, evaluation of genetic variation and architecture of plant population could be informative for forest managers and breeders. The research was performed to evaluate genetic potentials of a plant population of the species located in Lorestan provinces, west of Iran. Seed was collected randomly on twelve single plants to be used in assessment of the parent plants by a progeny test experiment. The seeds were evaluated as twelve half-sib and Full-sib families planted in a completely randomized block design with three replications. Biometric parameters were converted to genetic parameters using nested mating design model, by which genetic variance components and heritability values were estimated. The studied families showed a range of 6 to 92 percent establishment. Analysis of variance revealed significant difference between the parents based on all of the recorded traits. Majority of the variance components was observed between the studied families, for which heritability of the characters was also strong, varying between 57% on collar diameter, to 95% on leaf length. Therefore, the studied oak plant population has the capability to be used for selecting suitable materials for seed orchard establishment as well as performing other breeding projects.