بررسي تجمع نيترات و عوامل مؤثر بر آن در برخي از سبزيجات برگي در منطقه زنجان

Evaluation of Nitrate Accumulation and Factors Affecting It in Some Leafy Vegetables in Zanjan Province

كودهاي نيتروژني، نقش مهمي در عملكرد و كيفيت محصول بازي مي­كنند. نيترات اضافي، ممكن است از طريق آبشويي و فرسايش خاك، باعث آلودگي آب سطحي و زير زميني شود. جذب و توزيع نيترات در گياهان با توجه به نگراني هاي زيست محيطي و كيفيت محصولات كشاورزي، ازاهميت زيادي برخوردار است. اين مطالعه، بر روي انواع سبزيجات مانند تره، جعفري، نعناع، شويد، گشنيز و برگ­ چغندر، در7 منطقه­ ي مطالعاتي در استان زنجان با نمونه­ برداري به صورت تصادفي در فصل برداشت انجام گرديد. غلظت نيتروژن، نيترات، فعاليت آنزيم نيترات ردوكتاز در سبزيجات و برخي ويژگي­هاي فيزيكي و شيميايي آب و خاك تعيين شد. نتايج نشان داد كه علي­رغم مديريت زراعي و شرايط اقليمي يكسان، بيشترين تجمع نيترات، در نمونه­ هاي آب آبياري، خاك و گياهان مزارع سبزي­كاري مجاور به مسير خروجي فاضلاب شهري كه در سال­هاي قبل، تحت كشت گياهان لگومينوز (لوبيا و يونجه) بوده و نياز چنداني به مصرف كودهاي نيتروژني نداشتند، مشاهده شد. در كليه مزارع تحت مطالعه، غلظت نيترات در سبزيجات تره و جعفري، در محدوده مجاز بود ولي در 14/3 درصد از مزارع سبزي­كاري تحت كشت گياهان نعناع و برگ چغندر و 28/6 درصد مزارع شويد و گشنيز، آلودگي نيترات بالاتر از حد مجاز مشاهده گرديد. غلظت نيترات در انواع سبزيجات، با غلظت نيتروژن گياهي، نيترات آب و خاك، همبستگي مثبت و با فعاليت آنزيم نيترات ردوكتاز همبستگي منفي نشان داد و اختلاف آماري معني­داري بين مقدار فعاليت آنزيم نيترات ردوكتاز در سبزيجات مختلف به دست آمد. از بين ويژگي­هاي مطالعه شده ، مقدار نيترات خاك نقش مهمي در تجمع نيترات در سبزيجات داشته است.

Nitrogen (N) fertilizer plays an important role in crop yield and its quality. Excess nitrates may cause surface and groundwater pollution, through nitrate leaching and soil erosion. The uptake and distribution of nitrate in crops is important with respect to environmental concerns and the quality of crop products. This study was conducted in a randomized design at harvesting time on some vegetables such as Allium cepa L, Petroselinum crispum, vulgaris subsp, Anethum graveolens, Coriandrum sativum and Mentha Piperita in 7 fields in Zanjan Province. Concentration of nitrogen, nitrate, and activity of nitrate reductase enzyme in the vegetables as well as some physical and chemical properties of soil and water were determined. Results showed that, despite the same climatic conditions and crop management, the highest accumulation of nitrate was observed in samples of irrigation water, soil, and plants in the fields near the municipal sewage sludge outlet that were cultivated with leguminous plants i.e. beans and alfalfa, in previous years; therefore, no nitrogen fertilizer application was required. In all studied field, nitrate concentration in Allium cepa L and Petroselinum crispum was in critical range; however, nitrate concentration in 14.3% of vulgaris subsp and Mentha Piperita vegetable fields and 28.6% of Anethum graveolens and Coriandrum sativum vegetable fields were higher than critical range. Concentration of nitrate in vegetables had positive correlation with concentrations of plant nitrogen and water and soil nitrate content and had negative correlation with nitrate reductase activity. Also, significant differences were observed in nitrate reductase activity in various vegetables. Among the studied soil properties, soil nitrate concentration had an important role in nitrate accumulation in vegetables.