كثرت‌گرايي ديني در كتاب الانسان الكامل عزيزالدين نسفي

بدون عنوان

نظريه كثرت‌گرايي ديني در تفكر غربي با وجود اينكه سابقه چنداني ندارد؛ از تأثير و گسترش آن در انديشه ديني در جوامع مختلف نمي­توان غافل شد. زمينه­ هاي پذيرش اين نظريه در فرهنگ ايراني- اسلامي، با توجه به ميراث عرفاني- اسلامي و ظرفيت­هاي روادارانه موجود در آن فراهم شده است. تسامح و تساهل در آثار عرفاني چنان گسترده و فراگير است كه تا مرز كثرت‌گرايي به معناي امروزي آن پيش مي­رود. در اين مقاله، پس از معرفي مختصر آراء جان هيك كه به طبقه­ بندي و بسط اين نظريه اقدام كرده است، به بررسي پاره­اي مضامين كثرت‌گرايانه در ميراث عرفاني- اسلامي پرداخته شده است، و در پي آن، آراء كثرت‌گرايانه عزيزالدين نسفي در كتاب الانسان الكامل مورد تحليل قرار گرفته است. تحليل آراء نسفي اين باور را تقويت مي­كند كه مباني معرفت­ شناختي نسفي بر مباني هستي ­شناختي او استوار است. وي با تفكيك حقيقت بودين از حقيقت نمودين، قائل به وحدت دروني در وراي كثرت آشكار هستي است. نسفي اين وحدت باطني را به كل شئونات هستي تعميم مي­دهد و علت اصلي اختلافات را توجه كردن به كثرت ظاهري و متوقف شدن در آن مي­داند. اين مقاله با ذكر شواهدي از كتاب الانسان الكامل درباره مسائلي چون برابري افراد، اختلاف مذاهب، كثرت راه­هاي رسيدن به خدا و مانند اين‌ها در پي مشخص كردن نسبت آن با كثرت‌گرايي است.

فاقد چكيده