كليدواژه :
ناسخ‌التواريخ , سيره , سيره‌نگاري , محمدتقي سپهر
چكيده فارسي :
سيره‌نگاري پيامبر اسلام از نخستين تلاش‌هاي مسلمانان در جهت تدوين معارف اسلامي بود. مسلمانان با اين اقدام به دنبال فراهم ساختن الگو و سرمشقي براي خويش مبتني بر قول، فعل و تقرير پيامبر اسلام بودند. اين سنّت را مي‌توان ذيل تاريخ‌نگاري قرارداد. از گذشته در ايران به‌عنوان بخشي از جهان اسلام، گرايش به نگارش سيره پيامبر وجود داشت. در دوره قاجار به‌عنوان يكي از دوره‌هاي مهم تاريخ‌نگاري در ايران به موضوع سيره‌نگاري توجه ويژه‌اي شد. محمدتقي‌خان سپهر در اثر خويش ناسخ‌التواريخ بخشي از مطالب خود را به سيره پيامبر اختصاص داده است. با توجه به اهميت اثر سپهر و نيز ويژگي آن به‌عنوان يكي از نمونه‌هاي تاريخ‌نگاري دوره قاجار، مسئله اين پژوهش مبتني بر ويژگي‌ها و وجوه تمايز سيره‌نگاري سپهر با سيره‌نگاري‌هاي متقدم شكل گرفت. با اين وصف، پژوهش حاضر به بررسي اين اثر و مقايسه آن با برخي سيره‌هاي متقدم پرداخته است. پس از بررسي و مقايسه اين اثر با برخي سيره‌نگاري‌هاي پيشين، وجوه و جنبه‌هاي خاصي از اين سيره‌نگاري جلوه‌گر شد. علاوه بر برخي نقل‌قول‌هاي متفاوت در روايت سيره و نيز اشاره به حوادث هم‌زمان با حيات پيامبر در ساير نقاط جهان مي‌توان به تغيير در سيره‌نويسي قاجار ناشي از تحول ايدئولوژيك و مذهبي پساصفويه اشاره كرد. به‌اين‌ترتيب ورود عناصر مبتني بر فرهنگ شيعي در سيره بسيار برجسته شده‌اند. از ويژگي‌هاي ديگر اين اثر، استفاده از رويكردهاي كلامي، روايي و فقهي مبتني بر مكتب تشيّع در سيره‌نگاري است.
چكيده لاتين :
Writing the biography of Muhammad the Prophet, i.e. Sirah, was one of eraly Muslims’ efforts for compiling the knowledge of Islam. Hence, they begin to create a role model of the prophet’s life, his works and discourse, which can be a sub-category of historiography. The Iranians also have contributed to this tradition, especially in some periods that can be called as the flourishing time of historiography, such as Qajar era. Muhammad Taghi Khan Sepehr has dedictaed a part of his work, Nasikh-ol-Tawarikh to Sirah. Due to significance of his works as an exemplary of history-writing in Qajar era, we explore its similarities and differences with the former works of the same genre. In addition to different quotations in narration of Sirah and references to contemporary events around the prophet’s life, we can mention the evolution of Sirah narration methods in Qajar era, which were affected by ideological and religious shifts in post-Safavid period, i.e. based on the emphasis on Shiite culture. Besides, theological, narrative and jurisprudential approaches based on Shiite school in Sirah are among the other specific features of this work.
