تحليل و بررسي تفاسير رايج و جديد از فلسفه دين كانت

پاسخ به اين پرسش كه آيا دين، نقشي سازنده و مهم در نظام فلسفي كانت ايفا مي­كند يا تنها مسئله­اي فرعي است، از ديرباز مورد اهتمام كانت­پژوهان بوده است. آنها گرچه رويكرد يكساني در تفسير مدعيات الاهياتي و ديني كانت نداشته­اند، اما عموماً با تمركز بر محتواي نقد عقل محض و نتيجه طبيعي آن كه همانا نفي امكان معرفت نظري به خداست، اثر او بر اين حوزه را منفي برآورد كرده­اند. با اين وجود، ازحدود سه دهه گذشته، در كشورهاي انگليسي زبان، موج تفسيري جديدي ظهور كرده است كه سعي در به چالش كشيدن اين نگاه رايج دارد. طرفداران اين موج جديد، برخلاف مفسران سنتي، ديدگاه يا حتي روش واحدي در مطالعه آثار كانت ندارند، اما همگي بر اين واقعيت متفق­اند كه بررسي نظام­مند و همه جانبه آثار كانت، اعم از فلسفي و غير فلسفي براي به‌دست آوردن ديدگاه واقعي او درباره دين و الاهيات ضرورت دارد. آنان همچنين تأكيد ويژه­اي بر بازخواني كتاب دين در حدود عقل محض داشته­اند. نتيجه مشترك تلاش­هاي تفسيري آنان اين مدعاست كه رويكرد كانت به دين و الهيات ايجابي و اصلاحي بوده است. ما در اين نوشتار، ضمن معرفي نحله­هاي اصلي تفاسير سنتي، به معرفي اجمالي موج جديد تفسيري از طريق تبيين رويكرد و بررسي بعضي آثار شاخص آنان خواهيم پرداخت