عقلانيت از نظر آگوستين و ملاصدرا

قديس آگوستين(354-430 م) از بزرگان الهيات مسيحي در غرب و ملاصدرا (1571-1641 م) از متفكران فلسفه‌ي اسلامي در شرق، گرچه در دو زمينه‌ي فكري مختلف انديشيده و به تعاريف مختلفي از عقلانيت دست يافته‌اند، اما هر دو در مقام تعيين مصداق،عقلانيت را اصطلاحي جامع با كاربردي تشكيكي دانسته‌اند كه در سطوح مختلفي از يقين، تأمين‌كننده‌ي اعتبار علوم كاربردي، نظري و مكاشفه‌اي است. طي اين مقاله به بررسي تعاريف مختلف آگوستين و ملاصدرا از عقلانيت پرداخته و ضمناً نشان خواهيم داد سه محور مشترك در تبيين اين دو انديشمند از عقلانيت بشري عبارت‌اند از: «دو سويه‌ دانستن فرآيند ادراك»، «تبيين فرآيند ادراك بر مبناي مشاهده» و «تشكيكي‌ بودن معناي تعقل». البته برخلاف آگوستين كه نقشي بنيادين و جهت‌دهنده براي اراده و عشق در فرآيند تعقل قائل مي‌شود، ملاصدرا اولاً حرفي از عشق به‌ ميان نمي‌آورد، ثانياً اراده را نيز تابعي از تعقل و فرع بر آن مي‌داند.