ارتباط بين اقتصاد سايه اي و رشد اقتصادي: يك تحليل تجربي با استفاده از سيستم معادله هاي پنل همزمان

اقتصاد سايه اي به عنوان پديده اي پيچيده و اثرگذار در تمامي اقتصادهاي دنيا وجود داشته و از اين رو حداقل طي دهه اخير از ابعاد مختلف در كانون توجهات مجموعه قابل ملاحظه اي از انديشمندان و محققان اقتصادي و كاربران آن در ساير علوم اجتماعي بوده است. هدف اصلي در اين مطالعه عبارت است از بررسي و شناسايي نحوه ارتباط بين اقتصاد سايه اي و رسمي و رابطه آن با جايگاه كشور در مسير رشد و توسعه اقتصادي و بر پايه رويكردهاي نظري موجود؛ براي تحقق هدف فوق، در طراحي فرضيه ها و تصريح مدل هاي تحقيق نوعي رابطه U معكوس كه رابطه كوزنتسي نام گذاري گرديده در نظر گرفته شده است. براي بررسي و آزمون فرضيه ها، مجموعه اي از داده هاي آماري 50 كشور شامل دو بلوك 25 كشوري از كشورهاي با سطح توسعه بسيار بالا و كشورهاي در حال توسعه ازجمله ايران، طي دوره سال هاي 2007-1999 استفاده و متدولوژي اقتصادسنجي داده هاي پنل بكار گرفته شده و در قالب رهيافت هاي مختلف تحت فروض متفاوت از نظر مسئله همزماني مدل هاي تصريح شده برآورد گرديد. نتايج برآوردها و محاسبه مختصات نقاط برگشت منحني ها بر اساس آن، هر دو فرضيه مطرح شده در اين مطالعه را تاييد مي كند و به لحاظ آماري نشان مي دهد كه در تمامي سطوح معني داري، وجود رابطه كوزنتسي بين اقتصاد سايه اي و رشد اقتصادي غيرقابل انكار است ضمن اينكه نوع ارتباط (جانشيني يا مكملي) بين اندازه اقتصاد سايه اي و رشد اقتصادي به موقعيت كشورها در مسير توسعه بستگي دارد. مطالعه يافته هاي بسيار مهم ديگري نيز به ويژه براي ايران (البته ساير كشورهاي در حال توسعه بلوك دوم) دارد از جمله اينكه محاسبات مبتني بر ضرايب برآوردي موقعيت ايران طي دوره مطالعه را در فاز صعودي منحني U معكوس نشان مي دهد و ديدگاه نئوكلاسيكي مبني بر رابطه مكملي بين رشد اقتصادي و اندازه اقتصاد سايه اي را در مورد ايران طي دوره مذكور تاييد مي كند.