مكان يابي شهر باستاني شاپورخواست بر اساس شواهد باستان شناختي و منابع مكتوب تاريخي

مطالعات باستان‌شناختي شهرهاي كهن، نقش بسزايي در شناخت چگونگي شكل‌گيري، توسعه، سقوط و اضمحلالشان در ادوار مختلف تاريخي دارد. در اين ميان مطالعه بر روي يافتن مكان دقيق شهرهاي باستاني، از زمينه‌هاي مورد علاقه‌ي پژوهشگران است. شهر باستاني شاپورخواست از شهرهاي دوران اسلامي در غرب ايران بوده و بنيان آن منسوب به زمان شاپور اول ساساني است كه در اوايل دوران اسلامي گسترش يافت. نام اين شهر در متون قرون 3 تا 8 ه‍.ق. به‌صورت مختلفي آمده و در اين متون، موقعيت آن در منطقه‌ي جبال يا كوه‌هاي لر بر سر راه همدان به خوزستان قيد شده است. با توجه به ‌اين‌كه اين شهر كه يكي از شهرهاي مهم غرب كشور در ادوار ساسانياسلامي به‌ويژه قرن 4ه‍.ق. بوده، بسيار مهجور واقع گشته و مطالعات اندكي از منظر باستان‌شناختي بر روي آن صورت پذيرفته، ضرورت بررسي و تحقيق بر روي آن احساس مي‌شود. پرسش اصلي اين پژوهش، مكان‌يابي دقيق اين شهر و بررسي ميزان تطابق داده‌هاي باستان‌شناختي با منابع تاريخي است. به استناد منابع مكتوب و بر اساس داده‌هاي حاصل از يك فصل كاوش در محوطه‌ي پامنار در جنوب‌شرقي شهر امروزي خرم‌آباد در سال‌هاي 86-1385 به‌وسيله‌ي اداره ميراث‌فرهنگي استان لرستان، نتايجي درخصوص شهر شاپورخواست به‌دست آمد: 1. موجوديت شهر پيش از دوران اسلامي و رونق و اهميت آن در دوره‌ي ساساني و اوايل دوران اسلامي به‌ويژه قرن 4 ه‍.ق.؛ 2. انطباق موقعيت جغرافيايي شاپورخواست عصر اسلامي با محله‌هاي قاضي‌آباد، كوي فلسطين و اطراف مناره‌ي آجري در جنوب‌شرقي شهر خرم‌آباد امروزي در دره‌ي خرم‌آباد؛ 3. افول شهر در دوره‌ي ايلخاني و به احتمال قرون 7 يا 8 ه‍.ق.؛ لذا در اين مقاله سعي شده است تا داده‌هاي حاصل از كاوش باستان‌شناختي در دره‌ي خرم‌آباد و منابع مكتوب قرون 3 تا 8 ه‍.ق.، جهت مكان‌يابي دقيق اين شهر مورد سنجش و تحليل قرار گيرد.