امامزاده شهداء(سلطان ابراهيم)خرّمي ده بيد فارس؛ خانقاهي از عصر ايلخانيتيموري

مقابر و آرامگا‌ه‌ها، از ديگر اَشكال معماري است، كه از ديرباز تاكنون، در ارتباط با آيين و اعتقادات مردم هر دوره و هر منطقه بوده است. در ايران دوره‌ي اسلامي، بناهاي آرامگاهي و مذهبي بسياري وجود دارند كه به‌عنوان امامزاده، مورد زيارت عموم واقع شده‌اند. اما در برخي موارد، اين‌گونه بناها، مدفن شخص صوفي يا عالم بزرگي است كه مورد احترام مردم هستند. بناهاي ساخته شده بر روي مدفن اين بزرگان، داراي ساختار معماري و ويژگي‌هايي است، كه حكايت از يك خانقاه دارد. در استان فارس، تعدادي آرامگاه از اين نوع وجود دارد، كه اكثراً مربوط به قرون ميانه‌ي اسلامي بوده و عملكرد خانقاهي داشته‌اند. امامزاده شهداء (سلطان ابراهيم) خرّميده‌بيد استان فارس، از جمله‌ي آن‌هاست كه داراي سبك معماري و تزييناتي مشابه آثار معماري ايلخاني و تيموري است؛ اما به جهت عدم وجود شواهدي درخصوص تاريخ ساخت؛ قدمت و عملكرد بنا، ناشناخته مانده است. بر اين اساس، پژوهش پيشِ‌رو با رويكردي تاريخيتطبيقي و با هدف پاسخ‌گويي به اين پرسش‌ها شكل گرفت؛ 1)مجموعه‌ي امامزاده شهداء، براساس ساختار معماري و تزييناتش، در زمره‌ي آثار كدام دوره قرار مي‌گيرد؟ 2)عملكرد اصلي بناي امامزاده شهدا چيست و چه عواملي موجب شكل‌گيري اين بنا شده است؟ در اين راستا؛ ابتدا يك بررسي ميداني در كل مجموعه‌ي آرامگاهي امامزاده شهداء صورت گرفت و سپس با استناد به منابع مكتوب، ساختار و تزيينات معماري بنا با ديگر آثار مشابه در منطقه‌ي فارس و مناطق همجوار، به‌ويژه استان‌هاي مركزي ايران، مانند كرمان، يزد و اصفهان مورد مقايسه و مطالعه‌ي تطبيقي قرار گرفت. حاصل كار، تشابه ميان ساختار و تزيينات معماري بناي مورد پژوهش، با تعدادي از بناهاي دوران ايلخانيتيموري در مناطق ياد شده بود و در نهايت؛ با توجه به ويژگي‌ها و موقعيت بنا، نتايجي از عملكرد خانقاهي آن، در برهه‌ي زماني اواسط قرن هشتم تا اواخر قرن نهم هجري قمري به‌دست آمد.