مطالعه پراكنش جغرافيايي پيكرك‌هاي انساني نشسته در دوره نوسنگي خاورنزديك

در دوره‌ي نوسنگي، در منطقه‌ي خاورنزديك ساخت پيكرك‌هاي گلي به شكل انسان و حيوان رايج شد كه رواج آن، ابتدا در هلال حاصلخيزي و سپس با فاصله‌ي كوتاهي در نقاط مختلف خاورنزديك رخ داد. فراواني پيكرك‌ها در محوطه‌هاي نوسنگي، نشانه‌ي اهميت اين آثار در نزد اين جوامع است. در سبك ساخت و حالت پيكرك‌ها، در نواحي جغرافيايي ياد شده، اشتراكاتي ديده مي‌شود. يكي از فرم‌هاي مشترك، فرم پيكرك‌هاي انساني به صورت نشسته است كه از دوره‌ي نوسنگي، آغاز و در محوطه‌هاي متعدد خاورنزديك يافت شده است. سبك پيكرك‌هاي انساني به شكل نشسته در دوره‌ي پارينه‌سنگي جديد رواج نداشته و از دوره‌ي نوسنگي است كه مورد توجه قرار گرفته است. اين نوشتار در پي آن است كه در نگاهي كلي به ترسيم نقشه‌ي پراكنش جغرافيايي پيكرك‌هاي انساني به حالت نشسته در دوره‌ي نوسنگي خاورنزديك با افزودن داده‌هاي به‌دست آمده از ايران بپردازد. گستره‌ي زماني مطالعه از اوايل دوره‌ي نوسنگي تا دوره‌ي گذار مس‌و‌سنگ را دربر مي‌گيرد. هدف اصلي اين پژوهش دستيابي به چگونگي ارتباط شكلي و نوع نمايش در پيكرك‌هاي محوطه‌هاي خاورنزديك در دوره‌ي نوسنگي است. پرسش محوري اين پژوهش اين است كه پيكرك‌سازي دوره‌ي نوسنگي در هر محوطه تنها در پي تجربيات فردي و محلي بوده و يا در كنار تبادلات فرهنگي، فرم پيكرك‌ها نيز انتشار يافته و تبادل شده است؟ داده‌هاي اين پژوهش براساس مطالعات موزه‌ايي و منابع كتابخانه‌ايي جمع‌آوري و مورد قياس تطبيقي قرار گرفته است. شيوه‌ي تجزيه و تحليل اطلاعات از گونه‌ي كيفي بوده است. از نظر ماهيت، پژوهش در دسته‌ي پژوهش‌هاي تاريخيفرهنگي قرار مي‌گيرد. نتيجه‌ي حاصل شده نشان مي‌دهد، سبك پيكرك‌هاي انساني به حالت نشسته از دوره‌ي نوسنگي (حدود هزاره‌ي نهم قبل‌ازميلاد) تا اوايل مس‌و‌سنگ جغرافيايي بزرگي از لوانت تا قفقاز از يك سو و تا شمال‌شرق مركز فلات ايران از سوي ديگر، را دربر گرفته است. برمبناي همزماني تقريبي انتشار محصولات اهلي‌ شده و رواج پيكرك‌هاي انساني و حيواني از گل و تكرار برخي فرم‌هاي مشترك از جمله پيكرك‌هاي انساني به حالت نشسته با پاهاي دراز شده، به‌نظر مي‌رسد علاوه‌بر انتشار ايده‌ي پيكرك‌سازي، برخي فرم‌ها نيز انتشار يافته و تبادل شده است.