تحليل و بررسي تغييرات در سنت سفال مس وسنگ تپه ايدير، دشت مغان، استان اردبيل

رود ارس و انشعابات آن با گذشتن از سرتاسر دشت مغان، شرايط زيست‌محيطي مناسبي براي تشكيل استقرارگاه‌هاي انساني فراهم نموده است. شرايط مختلف طبيعي، خاك‌مناسب و مراتع غني، استقرارگاه‌هاي انساني در دوره‌هاي مختلف فرهنگيتاريخي را پذيرا بوده است. در اين محدوده به‌دليل ساخت‌وساز و تسطيح بسيار گسترده‌ي اراضي دشت مُغان توسط ادارات مختلف، سازمان‌ها، نهادها و كشاورزان، اين محوطه‌ها بخشي از بين‌رفته و بخشي كه باقي‌مانده، در معرض نابودي قراردارند؛ ازجمله محوطه‌هاي در معرض نابودي، تپه‌ ايدير است كه در سال 1383 ش. در فصل دوم بررسي باستان‌شناسي دشت مغان ‌شناسايي شد. از اهداف مهم اين پژوهش، معرفي و تحليل يافته‌هاي اين محوطه است. تپه‌ ايدير از لحاظ قدمت به‌عنوان اولين محوطه‌ي دوره‌ي مس‌وسنگ در اين ناحيه بود، چنان‌كه پيش از شناسايي اين تپه، تنها چند محوطه‌ي عصرآهن و دوره‌ي تاريخي در اين ناحيه معرفي شده بود؛ با اين وصف، مطالعه‌ي محوطه‌ي مذكور امري ضروري به‌نظر مي‌رسد؛ چراكه از يك‌سوي اطلاعات پيش‌ازتاريخي از اين محوطه كسب مي‌گردد و سوي ديگر وضعيت گاهنگاري حوزه‌ي مورد مطالعه بازنگري مي‌شود. روش پژوهش جستار پيش‌رو بر‌مبناي يافته‌‌هاي بررسي نظام‌مند و كاوش لايه‌نگاري استوار بوده و سعي شده است كه به برخي از پرسش‌هاي مطرح شده در كنار گونه‌شناسي سفال‌ها، پاسخ مناسب داده شود. پرسش‌هاي اين پژوهش شامل: چگونگي تغييرات فناوري و تزئيني سفال‌هاي مس‌وسنگ ايدير و همچنين چگونگي وضعيت نفوذ فرهنگ عبيد در اين محوطه است؟ با وجود سفال‌هاي فرهنگ دالما در مجموعه يافته‌‌هاي ايدير، جايگاه اين فرهنگ در اين محوطه چگونه است؟ فرهنگ بومي چه تأثيراتي بر توليدات سفالي دارد؟ و در انتها، پژوهش حاضر با فرض اين موضوع كه سفال‌هاي مس‌وسنگ ايدير الگوي بومي دارند و همراه با تعاملاتي كه داشته، در يك برهم‌كنش فرهنگي، داراي سنت سفالگري يكسان با مناطق نواحي همجوار خود است؛ موضوعي كه نتايج بررسي سفال مس‌وسنگ ايدير آن‌را تأييد مي‌نمايد.