شخصيت‌‌هاي گروتسكي در تذكرۀ يخچاليه

تذكرۀ يخچاليه نوشتۀ ميرزا محمدعلي مذهّبِ‌اصفهاني متخلص به فرهنگ (در جواني) و بهار (در پيري)، جزو نقيضه‌‌هاي مفصل ادب فارسي است كه به شيوۀ تذكرۀ آتشكده از آذر بيگدلي نوشته شده‌است. ميرزا مذهّب در اثرش سي شخصيت‌‌ خلق مي‌‌كند تا از مدعيان شاعري و ياوه‌‌سرايان عصرش انتقاد كند. اين شخصيت‌‌ها از يك‌‌سو مشمئزكننده و از سوي ديگر طنزآميزند و احساسي چندگانه از نفرت و خشم و ترس و طنز را در مخاطب برمي‌‌انگيزند. اين شيوه كه به گروتسك شهرت دارد، در بسياري از آثار ادبي مشهور ديده مي‌‌شود. در اين مقاله، نويسندگان پس از ذكر تعريفي از نقيضه و كاركردهاي آن، به تحليل شخصيت‌‌هاي گروتسكي اين اثر پرداخته و به اين نتيجه رسيده‌اند كه شخصيت‌‌هاي تذكرۀ يخچاليه اغلب ناقص‌‌الخلقه‌اند و دچار بيماري‌‌هاي جنسي (شاهدبازي و امردبازي و حيوان‌آميزي و...) هستند؛ به عبارت ديگر، مضمون گروتسكي اين تذكره، نخست روابط جنسي نامعقول، و سپس، رذايل اخلاقي چون حماقت و خساست و طمع و دزدي و مردم‌‌آزاري است. مي‌‌توان گفت كاركرد گروتسك در اين اثر، رسوا كردن ذات واقعي زمانه است.