تأثير اقدامات اصلاحي مورگان شوستر آمريكايي و صف‌بندي‌هاي موجود در برابر آن در اواخر دوره قاجار

روند اصلاحات مجلس دوم (2 ذيقعده ۱۳۲۷ ق / ۱۵ نوامبر ۱۹۰۹ م ۳ محرم ۱۳۳۰ ق / ۲۴ دسامبر ۱۹۱۱ م)، كه براي احياي بنيان‌هاي اقتصادي جامعه اواخر دوره قاجار از مورگان شوستر دعوت نموده بود، بسان جدال نسبي بين دو پديده سنت و تجدد پديدار گشت. كم نبودند عواملي كه در برابر هرگونه تغيير به سنن كهنه موجود در ايران كمك كنند. عملي كردن اصلاحات بنيادين، با وجود مدل خاص اجتماعي ايران، مسيري بود سخت و دشوار و با مقاومت‌هاي كانون هاي سنتي دوران قاجار همراه بود و چون انجام آن محال و باعث بحران‌هاي اجتماعي مي‌گرديد، راهي به جز حذف مباني اصلاحي براي حكومت قاجار وجود نداشت. اين تحقيق ، در پي پاسخ به اين سؤال است كه چه عواملي با چه انگيزه‌هايي در برابر اقدامات شوستر به مقاومت پرداختند؟ در پاسخ به اين پرسش، فرض اين تحقيق بر آن است كه چالش موجود بين دو عامل سنت و تجدد در ماجراي استخدام و سپس انفصال مورگان شوستر تأثير بسياري داشت. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد كه علاوه بر عوامل سنتي داخلي، مانند شاهزادگان، وابستگان دربار و زمينداران كلان و ...، كه عموماً با هر گونه تغيير در وضعيت موجود مخالفت داشته اند، روسيه و انگليس نيز مخالف احياي بنيان‌هاي اقتصادي ايران در اواخر دوران قاجار بوده اند.