گفتمان فكري روزنامه اختر درباره وضعيت منحط و عقب‌ماندۀ ايران و جهان اسلام

انحطاط و راه برون‌رفت ايران و اسلام از آن يكي از موضوعات مهم مطرح شده در مطبوعات دوران قاجار، از جمله روزنامۀ اختر، است.  پرسش اين مقاله اين است كه شيوه هاي گفتماني كه نويسندگان اختر در دو سال نخست انتشار براي بازنمايي ايدئولوژي فكريشان درباره علل عقـب مـاندگي ايران و راه هاي برون رفت از آن به كار مي بردند، چگونه بوده است؟ بر اساس يافته هاي اين تحقيق، گفتمان اختر بر حول محور انسان و بازتعريف الهيات اسلامي از مفهوم انسانيت و رسالت آن در آفرينش مي گرديده است. انسان بازنمايي شده در اختر مكلف است با آگاهي از اين هدف والاي آفرينش و زندگي به‌عنوان يك مسئوليت تاريخي، نوع خود را از انحطاط نجات دهد. انسان در گفتمان اختر در دوگانه واقعي و وحشي هويت‌بخشي و بازشناسي مي‌شود. علي رغم تبارسازي الهياتي براي اين تعريف از انسان در اختر، ويژگي‌هايي برشمرده براي انسان واقعي همان ويژگي‌هاي انسان غربي است. اختر براي برون‌رفت انسان شرقي از انحطاط، انسانِ اشرف مخلوقات را براي پاسداشت شأنش به كنشگري فردي و اجتماعي به‌منظور دستيابي به ترقي و پيشرفت دعوت مي كند كه اين نيز الگويي غربي است. در اين گفتمان اختر بُعد تازه‌اي به عبوديت انساني مي‌دهد و آن شكرگزاري انسان واقعي در بعد عملي، يعني تلاش در جهت برون‌رفت از انحطاط و عقب‌ماندگي با الگوپذيري از انسان غربي، است.