تطبيق و تحليل ساختار معماري و تزئينات دو مسجد-مدرسه چهارباغ و عليقلي‌آقا

دو مسجد-مدرسۀ چهارباغ و عليقلي‌آقا از دو مجموعه شهري شاخص دوران شاه سلطان حسين در پژوهش حاضر مورد توجه قرار گرفته‌اند. پژوهش حاضر دو فرضيه را مطرح مي دارد. نخست اينكه مسجد مدرسه هاي منتخب در اين پژوهش به عنوان شاخص ترين بناهاي علمي مذهبي احداث‌شده در دورۀ پادشاهي شاه سلطان حسين، به‌خصوص از حيث آرايه هاي معماري، داراي مؤلفه‌هاي سبك شناسانه منظمي هستند و دوم اينكه يكي از عوامل مهم در ايجاد تمايزات و تشابهات موجود در دو بنا نحوۀ حمايت از آن هاست. يافته‌هاي اين پژوهش گوياي آن است كه مهم ترين شاخصه هاي سبك شناسانه‌ حاكم بر آرايه‌هاي دو بنا عبارت است از بهره‌گيري از شاه گره‌ها و نقوش هندسي خاص به شكلي بافت گونه بر زمينه قطعه‌هاي كوچك كاشي معرق، با طيف رنگ‌هاي معين، جايگاه ويژۀ تقسيمات چهارگانه و كهن‌الگوي چليپايي و همچنين تقارن‌هاي گوناگون و بعضي موارد مشابه. به لحاظ محتوايي آرايه هاي معماري بازتاب‌دهندۀ مضامين اعتقادي شيعه و تمجيد از حامي دو بناست. با اين‌ وجود و علي‌رغم درج نام شاه در نقطۀ طلايي سر در دو بنا، در ساختار معماري و تزئينات، تفاوت‌هاي بسياري ديده مي‌شود،  از جمله تفاوت كمي و كيفي ابعاد بنا و وجود عناصر وابسته در بناي چهارباغ كه معادلي در بناي عليقلي‌آقا ندارد. به لحاظ تزئينات نيز تمايزات چشمگيري مشاهده مي شود.