در جستجوي نظريه‌اي قانونگذاري در آثار برخي از فقيهان معاصر اماميه

قانونگذاري همواره از موضوعات مهم علوم سياسي بوده و اخيراً در نظريه حقوقي و حقوق عمومي نيز بدان توجه شده است. اين موضوع در فقه و اصول اسلامي يا همان نظريه حقوقي اسلامي از اهميت زيادي برخوردار است و از لحاظ عملي نيز در حكومت اسلامي داراي آثار بسياري مي‎باشد. بحث اين مقاله جستجو در نظرات برخي فقيهان معاصر براي كشف و تنقيح نظريه‏اي فقهي در موضوع قانونگذاري است كه مي‌تواند متناظري براي نظريه قانونگذاري در نظريه حقوقي و حقوق عمومي مدرن باشد. اين دسته از فقيهان در اين موضوع داراي اشتراك نظر در بسياري از مباني و نتايج‏اند؛ به‎نحوي كه مي‌توان در نگاهي كلان، نظريه واحدي را به همه آنها نسبت داد. اين مقاله به‎ روش توصيفي ـ تحليلي به حل اين مسأله پرداخته است. بنابراين، اولاً به استخراج نظريه‌اي در اين موضوع از مجموع نظرات ايشان مبادرت ورزيده و سه مرتبه حكم از منظر آنان؛ يعني تشريع، تشخيص و برنامه‌ريزي را بررسي كرده است. سپس به ارائه تعريفي از مفهوم سياسي و حقوقي قانونگذاري پرداخته و آن را در نظريه فقهي مطرح‎شده شناسايي كرده است. حاصل آنكه اين مفهوم با آنچه كه ايشان از آن به قانونگذاري تعبير مي‌كنند، متفاوت بوده و منحصر در مرتبه برنامه‌ريزي است.