تحليل واگرايي شار رطوبت از منابع رطوبتي اطراف ايران و اثرات آن بر توزيع فضايي نابرابر بارش در نيمه جنوبي كشور

Divergence analysis of moisture flux originating from moisture sources around Iran and its effects on the unequal spatial distribution of precipitation in the southern part of Iran

توزيع نابرابر بارش در نيمه جنوبي ايران از جمله عواملي است كه مي تواند در پراكنش منابع آب، كشاورزي و در نهايت نابرابري هاي اجتماعي- اقتصادي و عدالت اجتماعي اثر گذار باشد. ، تحليل ميزان واگرايي شار رطوبت از منابع رطوبتي در شرايط ترسالي و خشكسالي يكي از عوامل اثرگذار بر رخداد نابرابر بارش در اين منطقه است. در اين پژوهش از داده هاي بارش روزانه بيش از 300 ايستگاه، در دوره آماري 1981 لغايت 2010 ( 1360 - 1389 ) براي ماه هاي اكتبر تا مي (مهر تا ارديبهشت) استفاده شده است. براي محاسبه وضعيت خشك با تر بودن هر ماه ازروش آماري متعامد تجربي EOF( استفاده شده است. پس از تعيين ماه هاي خشك و تر، بررسي واگرايي شار رطوبت از منابع رطوبتي اطراف ايران بسوي منطقه مورد مطالعه گرته هاي همديدي دو ماه خشك و دو ماه تر انتخاب شده و سپس نقشه هاي شار رطوبت براي سه دوره زماني و چهار لايه مختلف وردسپهر محاسبه شده است. به طور كلي در سال هاي پرباران، سامانه هاي همديدي مناسبي در نواحي شرقي و شمال شرقي و غرب شبه جزيره عربستان سبب مي شود كه رطوبت مناسبي از پهنه هاي آبي مزبور به سوي نواحي جنوب غربي و جنوبي ايران منتقل و بارش هاي مناسبي را ايجاد نمايد. اين بارش ها از پراكنش فضايي مناسبي نيز برخوردار مي باشند. بطوري كه در زمان ترسالي درياي عرب و درياي عمان به طور ميانگين در تمام لايه ها با سهم حدود 77 درصد، بيشترين مقدار شار را به سوي منطقه مورد مطالعه گسيل داشته است. در زمان خشكسالي و بارش هاي بسيار كم، شرايط مناسب همديدي و جريانات مناسبي كه بتواند رطوبت را از درياي عرب، درياي عمان و درياي سرخ به سوي نواحي جنوب غربي و جنوب ايران منتقل سازد، وجود نداشته و فقط تأثير جريان هاي شكل گرفته از روي شرق مديترانه به سوي نواحي مزبور ديده مي شود كه سبب تشديد نابرابري در توزيع بارش مي گردد

Atmospheric circulation strongly modulates precipitation patterns throughout the south of Iran. Characteristics of synoptic types were chosen to investigate their relation to the spatiotemporal distribution of precipitation within the south of Iran. In this study, we examined the inter-annual variability of precipitation in the southern region of Iran, and established links among the large-scale circulation patterns. In this region, the majority of precipitation occurs during the rainy season from October to May. The study applied the empirical orthogonal function (EOF) analysis of the monthly precipitation anomaly data obtained from 302 meteorological stations for the 1981–2010 periods. In most months the first mode explains more than 50% of the total variance of the precipitation. Spatiotemporal fluctuation in precipitation over the studied area can be attributed to moisture transport by dynamic factors. This study shows that the position and strength of high pressure over the Arabian Peninsula play an important role during the wet and dry years. The results show that during wet years’ moisture flux in low and middle levels from the west of the Indian ocean, the Gulf of Aden, and the Red sea is transferred by the high pressure circulation to the central, North Arabian Peninsula and Southern Iran. This high pressure circulation coupled with the Eastern Mediterranean trough over the west of the Arabian Peninsula at the level of 700hPa. Some parts of moisture flux transferred from the Gulf of Aden and the Red sea in the middle and higher levels. In dry years, the anticyclonic circulation is strengthened in the west of the Arabian Peninsula, and blocks moisture advection into the region from the Indian Ocean.