جهت‌گيري نسبت به كنترل اجتماعي (نمونه‌پژوهي: نوع‌شناسي جهت‌گيري نسبت به مقررات پوشش در بين زنان دانشجو دانشگاه فردوسي مشهد)

Orientations Towards Social Control (Case study: Typology of orientation towards the rules of Hijab amongst female students of Ferdowsi University of Mashhad)

با كمي تأمل در شرايط كنوني ايران، در فضاي خصوصي يا فضاي عمومي، از خيابان‌ها و نهادهاي دولتي و غيردولتي گرفته تا حوزه‌هاي غيررسمي‌تر مانند پاساژ، رستوران و حتي با مراجعه به فضاي مجازي، با پوشش چندگانه‌اي از زنان مواجه مي‌شويم. كمبود گزارش‌هاي پژوهشي در اين زمينه سبب شده است تا براي شناسايي انواع جهت‌گيري‌ها نسبت به مقررات پوشش زنان در دانشگاه پژوهشي انجام شود؛ اين پژوهش، با استفاده از روش پيمايش آنلاين و ارسال پرسشنامه به‌صورت تصادفي انجام شد؛ جامعۀ آماري آن، دانشجويان زن دانشگاه فردوسي بودند كه از ميان آن‌ها درنهايت 331 دانشجو از 12 دانشكده انتخاب شدند. چارچوب مفهومي بر اساس نوع‌شناسي جهت‌گيري‌ها نسبت به كنترل‌اجتماعي گرث و ميلز ارائه شده و چهار نوع جهت‌گيري نسبت به مقررات پوشش از طريق رويكرد تحليل مقايسه‌اي شناسايي شده است. در مرحلۀ اول، با بهره‌برداري از نوع‌شناسي گرث و ميلز و در مرحلۀ دوم ضمن بومي‌سازي و توسعۀ آن با عنوان نوع‌شناسي عملياتي، انواع جهت‌گيري‌ها معرفي شده‌اند. پژوهش حاضر سه دستاورد اصلي دارد. اول آنكه نوع‌شناسي گرث و ميلز فقط 15درصد جهت‌گيري‌ها نسبت به مقررات پوشش را در نمونه، شناسايي كرده است؛ درحالي‌كه نوع‌شناسي عملياتي با رويكرد بومي‌سازي، توانايي شناسايي جهت‌گيري‌هاي مذكور را تا 79درصد افزايش داده است. دوم آنكه علاوه بر چهار نوع جهت‌گيري معرفي شده، ضمن مطالعۀ داده‌ها و تعيين مشابهت‌ها و تفاوت‌ها، جهت‌گيري ديگري تحت‌ عنوان جهت‌گيري نوين شناسايي شده است كه 38/12درصد از نمونه را شامل مي‌شود؛ و لذا فقط 45/8درصد از نمونه ناشناخته باقي مانده است. سوم آنكه نتايج آناليز واريانس حكايت از تفاوت معنادار بين انواع جهت‌گيري‌ها در رابطه با آگاهي از مقررات پوشش داشته است. اين يافته بيان‌كنندۀ اهميت آگاهي و لزوم حضور آن در مؤلّفه‌هاي نوع‌شناسي جهت‌گيري‌ها نسبت به كنترل‌اجتماعي است.

Introduction: There is a wide variety of women’s Hijab in Iran, whether in private or public spaces such as streets, governmental and nongovernmental organizations, passages, restaurants, or cyberspace. This research aims to identify the types of orientations towards the rules of Hijab for women in universities. Method: 331 female students were randomly selected from 12 departments at Ferdowsi University. An online questionnaire with a framework based on the Typology of Orientations Towards the Control of Gareth and Mills was used. Through the Comparative Analysis Approach, four types of orientations were identified. In the preliminary stage, the Gareth and Mills Typology was used. In the second phase, localization was done, and with operational typology, more orientations were introduced. Results: This research had three main achievements. First, only 15% of the orientations were found through the Gareth and Mills Typology, whereas the operational typology with the localization approach increased the ability to identify the orientations up to 79%. Second, by analyzing the data, a new, fifth orientation was identified that included 12.38% of the sample data. Therefore, only 8.45% of the sample data remained unknown. Third, the Variance Analysis results indicate that there is a statistically significant difference between the various types of orientations and the awareness of the rules concerning Hijab. Conclusion: There are different components of the typology of orientations towards social control, and the finding indicates the importance of the awareness thereof.