واكنش برخي شاخص‌هاي رشد و عملكرد شنبليله (.Trigonella foenum-graecum L) به زئوليت و كود نيتروژن در شرايط تنش كم‌آبي

Effect of Deficit Water Stress on Some Growth Indices and Yield of Fenugreek (Trigonella foenum-graecum L.) in Response to the Zeolite and Nitrogen Fertilizer

به‌ منظور بررسي اثرات تنش كم‌آبي، كود نيتروژن و زئوليت بر شاخص‌هاي رشد و عملكرد بيولوژيك و دانه شنبليله آزمايشي به­ صورت اسپليت فاكتوريل در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار در سال‌هاي 1393 و 1394 در مزرعه دانشگاه تربيت مدرس اجرا گرديد. تيمارهاي آزمايشي شامل پنج رژيم آبياري (بدون تنش؛ تنش خفيف در مراحل رويشي و زايشي؛ تنش شديد در مراحل رويشي و زايشي) به‌عنوان عامل اصلي و تركيب فاكتوريلي از سه تيمار كودي بر اساس نيتروژن مورد نياز گياه (شاهد، ورمي‌كمپوست به ميزان 7/2 تن در هكتار و اوره به ميزان 11 كيلوگرم در هكتار) و دو مقدار زئوليت (صفر و نه تن در هكتار) به‌عنوان عامل فرعي بودند. در هر دو سال با افزايش شدت تنش كم‌آبي شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول، ارتفاع گياه، عملكرد بيولوژيك و دانه شنبليله كاهش يافتند به‌گونه‌اي‌كه تيمار تنش شديد كم‌آبي در مرحله زايشي بدون كود و زئوليت (با كمترين مقدار عملكرد بيولوژيك و دانه) در مقايسه با شاهد، به‌ترتيب در هر دو سال، كاهش 96/60 و 09/48 درصدي در عملكرد بيولوژيك و 18/80 و 62/75 درصدي در عملكرد دانه را نشان داد. با كاربرد كود نيتروژن، خصوصاً ورمي‌كمپوست، ميزان شاخص سطح برگ، سرعت رشد گياه در مراحل مختلف رشدي و به‌تبع آن عملكرد بيولوژيك و دانه شنبليله، در رژيم‌هاي مختلف آبياري افزايش يافتند. در رژيم‌هاي مختلف آبياري تيمارهايي كه ورمي‌كمپوست و يا زئوليت در آنها به‌كار رفته بودند توانستند شاخص سطح برگ و سرعت رشد بالاتري داشته باشند و در نهايت عملكرد بيشتري توليد نمايند.

This study was conducted to investigate the effects of water deficit stress, nitrogen fertilizer and zeolite on growth parameters, biomass and seed yield of fenugreek. A split factorial experiment based on a randomized complete block design with three replications was conducted at the Research Field of Tarbiat Modares University in 2014 and 2015. Five irrigation regimes (unstressed, mild stresses during the vegetative and reproductive stages, respectively; severe stresses during the vegetative and reproductive stages, respectively) were randomized to the main plots. Subplots consisted of six treatments of a factorial combination of three levels of nitrogen fertilizations (untreated plots, vermicompost fertilizer at a rate of 2.7 t.ha-1 and nitrogen chemical fertilizer at a rate of 11 kg.ha-1) and two rates of zeolite (0 and 9 t.ha-1). In both years, increasing severity of water deficiet stresses reduced leaf area index, crop growth rate, plant height, biological and seed yield of fenugreek; Thus, severe water deficit stress at the reproductive stage without fertilizer and zeolite (with the least amount of biological and grain yield) compared with that of control, caused 60.96 and 48.09 percent reduction in biological yield and 80.18 and 75.62 percent reduction in grain yield, in both years, respectively. Application of nitrogen fertilizer, especially vermicompost, resulted in a significant increase in the leaf area index, crop growth rate of fenugreek in various stages of development, thereby increased biological and grain yield in different irrigation regimes. In various irrigation regimes, higher leaf area index, crop growth rate and finally more yield produced with application of vermicompost or zeolite.