مقايسه‌ي نظريه‌ي اعتمادگرايي آلستون و پلانتينگا (با تأكيد بر باورهاي ديني)

نظريه‌ي روال باورساز تجربه‌ي ديني ويليام آلستون و نظريه‌ي كاركرد صحيح آلوين پلانتينگا جزء نظريه‌هاي اعتمادگرايانه‌اند. مشخصه‌ي اصلي و وجه تمايز نظريه‌هاي اعتمادگرايانه از ساير نظريه‌هاي برون‌گرايانه در اين است كه اين نوع نظريه‌ها مؤلفه‌هاي اصلي نظريه‌هاي برون‌گرايانه و درون‌گرايانه را با هم جمع نموده‌اند و ازاين‌رو، مبرّا از اشكال‌هاي وارد بر نظريه‌هاي درون‌گرايانه‌اند و باورهاي صادقِ بيشتري را به دست مي‌دهند. آلستون و پلانتينگا با استفاده از اين رويكرد، روش معتبري را براي حصول باورهاي ديني صادق پيش نهاده‌اند. البته اين دو نظريه در مقايسه با هم، تفاوت‌هاي مهمي دارند كه آن‌ها را از هم متمايز مي‌نمايد. براساس نظريه‌ي روال باورساز تجربه‌ي ديني، فاعل شناسا با استفاده از فرايند درخور اعتماد تجربه‌ي ديني، مي‌تواند به باورهاي ديني صادق دسترسي داشته باشد، امّا براساس نظريه‌ي كاركرد صحيح فاعل شناسا، با به كارگيري حسّ الوهي مي‌تواند باورهاي ديني صادق را به دست آورد. البته تعداد باورهاي ديني صادقي كه از فرايند باورساز درخور اعتماد به دست مي‌آيد بيشتر از تعداد باورهاي ديني صادقي است كه از كاركرد صحيح حسّ الوهي حاصل مي‌شود، زيرا از طريق روال باورساز، فاعل شناسا مجموعه‌اي از باورهاي دينيِ صادقِ منسجم را كسب مي‌نمايد، امّا از طريق به‌كارگيري حسّ الوهي، فاعل شناسا فقط باور به وجود خدا را مي‌پذيرد. در نظريه‌ي آلستون، مؤلفه‌ي مؤدّي‌ به‌ صدق بودن با تبييني پيشيني، جاي‌نشين مؤلفه‌ي توجيه شده است و همچنين فاعل شناسا دو شرط درون‌گرايانه‌ي باور، يعني آگاهي و هنجارمندي را رعايت مي‌نمايد، ولي در نظريه‌ي پلانتينگا، مؤلفه‌ي ضمانت با تبيين پسيني، جاي‌نشين مؤلفه‌ي توجيه شده و فاعل شناسا فقط ملزم به رعايت شرط هنجارمندي از شروط درون‌گرايانه است.