نقد و بررسي انسان‌شناسي داروين براساس حكمت متعاليه

تبيين چگونگي هستي و ظهور انسان نقشي راهبردي در عملكرد انسان و اعتقاد او به غايت و هدف نهايي از زندگي و زيستن دارد. امروزه شاهد پيامدهاي كلامي بسياري در حوزه‌ي هستي‌شناسي و غايت‌شناسي انسان براساس دو رويكرد مشهور در مسأله‌ي ايجاد انسان – ثبات انواع و تبدّل انواع– هستيم؛ و ازآنجاكه تمام استنتاج‌هاي علوم به مدد عقل صورت مي‌پذيرد، در اين مقاله عوامل مؤثر بر تبدّل تا ظهور انسان از ديدگاه داروين، به مكتب عقلي ملاصدرا عرضه ‌مي‌شود تا امكان و حدود اين تبدّل‌ها با نظام دقيق عقلي او روشن‌ شود. داروين نظريه‌ي تكاملي‌اش را براساس مستندات تجربي خود كه از طريق مشاهداتش در سفرها، فسيل‌ها و برخي آزمايش‌ها بر روي حيوانات اهلي به دست آمده و با استفاده از پيش‌فرض‌هاي عقلي، بنا نهاده و سپس آن‌ را به انسان نيز تعميم مي‌دهد. به‌نظر وي، ايجاد انسان از نياي حيواني و به‌ياري انتخاب طبيعي، در تنازع بقا صورت‌گرفته است؛ ايجاد انسان از سر تصادف بوده و سرانجامِ انسان نامعلوم است. وجودشناسي حكمت متعاليه با تبيين تشكيك در وجود و حركت جوهري، حلقه‌هاي مفقوده‌ي داروين را روشن ‌نموده، چگونگي تبدّل موجود تا ظهور انسان و حدود آن‌را مشخص‌ مي‌نمايد؛ براساس حكمت متعاليه، گرچه انسان محصول فرايند تكامل است، اين فرايند تابع برنامه‌اي ازپيش‌تعيين‌شده‌ است و عوامل زيست‌ محيطي، علل زمينه‌اي تكامل انسان هستند، حكمت متعاليه ساحت دومي نيز براي انسان قائل است كه منشعب از جسم اوست و استعداد تبدّل و تكامل تا بالاترين مراتب وجودي را داراست. درنتيجه، انسان نه‌تنها هدفمند ايجاد شده، بلكه جاودانه است و در مراتب متفاوتي از وجود، زندگي خود را ادامه خواهد داد. روش پژوهش در اين مقاله، توصيفي – تحليلي است كه با استفاده از منابع اصلي انجام ‌پذيرفته است.