مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - مطالعه تطبيقي نظام‌هاي طبقه‌بندي علم و طرح هاي رده‌بندي كتابخانه‌ايكتابشناختي

چكيده فارسي :

هدف: مطالعه تطبيقي نظام‌هاي طبقهبندي علم و طرحهاي رده‌بندي كتابخانه‌ايكتابشناختي از منظر سير زماني، گرايش‌هاي موضوعي واضعان، رويكردها و معيارهاي تقسيم‌بندي، تعداد سرشاخهها و تأثيرپذيري و تأثيرگذاري آن‌هاست. روش: در پژوهش حاضر از دو روش اسنادي و تحليل محتوا استفاده شد. در بخش تحليل اسنادي با استفاده از روش نمونه‌گيري هدفمند و با كمك فيش، مجموعه اسناد و مدارك مرتبط با موضوع شناسايي شد. در نهايت 156 نظام رده‌بندي يادداشت شد. در بخش تحليل محتوا، از دو روش تحليل محتواي كمي و كيفي استفاده شد. جامعه آماري شامل 156 نظام‌ طبقه‌بندي علم و طرح رده‌بندي كتابخانه‌ايكتابشناختي است. با توجه به هدف و نوع پژوهش، از روش سرشماري استفاده شد و هر 156 نظام طبقه‌بندي تحليل شد. يافته‌ها: ماحصل بررسي متون منجر به شناسايي 99 نظام طبقه‌بندي علم و 57 طرح رده‌بندي كتابخانه‌ايكتابشناختي شد. اوج شكلگيري نظامهاي طبقهبندي علم در قرون‌وسطي با فراواني 45 (46.39 درصد) و طرح‌هاي رده‌بندي كتابخانه‌ايكتابشناختي در قرون معاصر با فراواني 29 (51.78 درصد) است. ازنظر تخصص و حوزه موضوعي، 54 درصد نظام‌هاي طبقه‌بندي علم توسط فلاسفه و 42 درصد طرح‌هاي رده‌بندي كتابخانه‌ايكتابشناختي توسط كتابداران تدوين شدند. از نظر معيارهاي نظام‌هاي طبقه‌بندي، معيار «دين‌محوري» با فراواني 11 براي نظام‌هاي طبقه‌بندي علم و معيار «موضوع محوري» با فراواني 9 براي طرح‌هاي رده‌بندي كتابخانه‌اي كتابشناختي در صدر قرار دارند. 14 نفر از واضعان نظام‌هاي طبقه‌بندي علم براي ارائه طرح خود از فيلسوف ايراني «فارابي» و سپس 7 نفر از فيلسوف يوناني «ارسطو» تأثير پذيرفته‌اند، اما در بين طرح‌هاي رده‌بندي كتابخانه‌ايكتابشناختي،‌ مؤثرترين فرد «فرانسيس بيكن» با فراواني 3 است. همچنين اكثر نظام‌هاي طبقه‌بندي علم يعني 35.38 درصد (23 مورد) در سرشاخه‌ها تقسيم دوتايي دارند، ولي در بين طرح‌هاي رده‌بندي كتابخانه‌ايكتابشناختي تقسيم چهارتايي و ده‌تايي سرشاخه‌ها بيشترين فراواني (هركدام 6 مورد با سهم 13.63 درصد) را به خود اختصاص دادند. نتيجه گيري: مقايسه اين دو نظام طبقه‌بندي با توجه به معيارهاي مذكور، چشم‌انداز مناسبي از اين نظام‌ها را از آغاز تاكنون فراهم مي‌كند. بنابراين، نتايج پژوهش مي‌تواند در جهت سياست‌گذاري علمي كشور در حوزه نظام‌هاي طبقه‌بندي علم و كتابخانه ايكتابشناختي راهگشا باشد.