مقايسه مفهوم ايمان در شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابي‌الحديد و ابن‌ميثم

A Comparative Study of the Meaning of Belief, Iman, in Ibn Abi al-Hadid and Ibn Meitham`s Commentaries

ابن‌ابي‌الحديد و ابن‌ميثم دو شارح مشهور نهج البلاغه در قرن هفتم هستند. ابن ابي الحديد براساس ديدگاه معتزلي خود معتقد است كه عمل در مفهوم ايمان وارد مي‌شود اما ابن‌ميثم بر اساس ديدگاه اماميه معتقد است كه عمل جزو آثار ايمان است و در معناي آن وارد نمي‌شود. بنابر اين با مقايسه شرح نهج البلاغه ابن‌ابي‌الحديد با شرح نهج البلاغه ابن‌ميثم پيرامون موضوع ايمان مشخص مي‌گردد كه ديدگاه كلامي اين دو عالم تأثير زيادي در شرح كلام امام (ع) گذاشته است. ابن‌ميثم تنها طبق ديدگاهش كلام حضرت را تشريح كرده است اما اثربخشي ابن‌ابي‌الحديد از مكتبش گاهي به قدري زياد است كه ديدگاهش را بهترين ديدگاه معرفي مي‌كند. بر اين اساس در اين نوشتار تلاش شده تا اطلاعات اجمالي از زندگي ابن‌ابي‌الحديد و ابن‌ميثم و ويژگي شرح نهج البلاغه هر دو داده شود، سپس مصاديق مختلف تأثيرات ديدگاه آنان در مورد مفهوم ايمان در شرح نهج البلاغه بررسي شود.

Ibn Abi al-Hadid and Ibn Meitham are two well-known Commentators of Nahj al-Balaghah lived in seventh century. The former, on his Mu’tazelite view, has known human action to be in the concept of belief; the latter, however, on the basis of Imamiyah`s view, has opposed the former`s and counted action as one of the effects of belief. As understood with the comparison made between the two commentaries, it was made clear that the commentators` theological views have been of considerable effects in exposition of Imam`s speeches. Ibn Meitham has interpreted Imam`s speech on his personal view only; while in some cases Ibn Abi al-Hadid`s Mu’tazilite exposition has been of such great consequences that introduce his view as the best. In the paper, therefore, it has tries to give a brief biography of the two commentators and to show the particularities of their commentaries. and finally, different cases of the effects of their views in the field has been referred to.