تحليل مفهومي مراحل و ابعاد تربيت شهروندي

A conceptual analysis of citizenship fostering process and dimensions

مفهوم شهروندي و نقش آموزش و پرورش در توسعه آن در دوران جهاني­شدن توجه انديشمندان بسياري در كشورهاي مختلف و همچنين مكاتب گوناگون را به خود جلب كرده است. با توجه به اهميت اين موضوع، در اين پژوهش سعي شده است تا به تجزيه و تحليل اين مفهوم و مراحل و ابعاد آن از منظر اسلام بپردازيم. پژوهش حاضر از نوع پژوهش­هاي كيفي است كه با رعايت اصول موضوعه ي پارادايم كيفي به انجام رسيده است. داده­هاي مورد نياز به روش اسنادي، و با رعايت قاعده­ ي حداكثر تنوع و اصل اشباع­ شدگي در انتخاب اسناد مرتبط با موضوع پژوهش، گردآوري شدند. داده­ هاي گردآوري­شده، پس از اجراي قاعده­ي سازواري داده­ هاي كيفي با استفاده از رويكرد توصيفي- تفسيري مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. نتايج حاصل از پژوهش نشان داد كه تربيت شهروندي از منظر اسلام داراي مباني وجهان بيني خاص خود مي­باشد و داراي ابعادي تعريف­ شده در حوزه ­هاي شناختي- نگرشي، انگيزشي-عاطفي و رفتاري- عملي مي­باشد. در نهايت، چارچوبي مفهومي براي تربيت شهروندي از منظر اسلام ارائه گرديده است كه مبتني بر جهان­بيني و ابعاد فوق­ الذكر مي­باشد.

The concept of citizenship fostering and the role of education in developing it in the era of globalization has become one the most focus of interests among the educators in different countries as well as in various schools. Considering the importance of this issue, this paper attempts to analyze this concept and its stages and dimensions from the point of view of Islam. This research is developed in a qualitative paradigm using a documentary method of data gathering and a descriptive- interpretive approach to analyze the data. Results of the study reviled that, in the Islamic school of thought, there has been a profound view of citizenship fostering in regard to Islamic philosophic components such as ontology, epistemology and axiology, as well as, the citizenship dimensions such as cognitive-attitude, motivational-emotional and behavioral-practical. Finally, a conceptual framework for the development of citizenship from the perspective of Islam is presented, which is based on the worldview and the above-mentioned dimensions.