مراحل تطوّر معيار مطابقت قرائت با رسم مصحف در پذيرش قرائات

Development Steps of “the Adherence to the Accepted Uthmanic Text (Rasm al-Mushaf)” as a Criterion in Accepting the Quranic Readings

مطابقت قرائت با رسم مصحف، يكي از مهم‌ترين معيارها در پذيرش قرائات است. اين معيار كه بعد از توحيد مصاحف از سوي عثمان، با هدف خارج ساختن قرائات برخي از صحابه رواج پيدا كرد، در دوره‌هاي بعد تحولات گوناگوني پشت سر گذاشت. منظور از مطابقت قرائت با رسم مصحف در مراحل نخست، سازگاري آن با كليات متن مكتوب قرآن بود؛ اما در مراحل متأخر، تطابق قرائت با رسم مصحف با جزئيات بيشتري مورد بررسي قرار گرفت. همچنين، در خلال اين دوره‌ها، برخي از قاريان به متن مكتوب رسمي قرآن اهميت كمتري مي‌دادند كه با برخي از آنان از جمله ابن‌شنبوذ برخوردهاي قاطعي صورت گرفت. به طور كلي، معيار مطابقت با رسم مصحف، پنج مرحلۀ مهم تاريخي را سپري كرد. اين مراحل به ترتيب عبارتند از: 1- آغاز توجه به متن مكتوب قرآن به مثابه يك معيار؛ 2- گسترش گفتمان رسم مصحف؛ 3- احتجاج گستردۀ دانشمندان به رسم مصحف در پذيرش قرائات؛ 4- قطعيت يافتن معيار مطابقت با رسم مصحف؛ 5- بازنگري نهايي در معيار مطابقت با رسم مصحف. پژوهش حاضر با رويكردي تاريخي - تحليلي، به بررسي مراحل پنج‌گانۀ مزبور پرداخته و سعي كرده است در پرتو آن، جايگاه معيار مطابقت با رسم مصحف را در تاريخ قرائات تبيين كند.

The adherence of a reading to the Accepted Uthmanic Text (Rasm al-Mushaf) is one of the important criteria in accepting the reading. This Criterion which promulgated after Uthmanic collection of the Quran for the purpose of excluding some companions’ Readings, has had a lot of changes in later times. Criterion of Rasm was at first used to represent the adherence of a reading to the written text generally, but in later times it was examined in more detail. In addition, there had been some Readers who payed less attention to the written text of the Quran which led to serious conflictions in some cases like Ibn Shanabudh’s case. In general, the criterion of adherence to Rasm al-Mushaf has had five important historical stages as the following: 1- starting to pay attention to the written text of the Quran as a criterion; 2- promulgation of the discourse of Rasm al-Mushaf; 3- widespread use of Rasm al- Mushaf in reasonings; 4- stabilization of Rasm al-Mushaf criterion 5- final revising of Rasm al-Mushaf criterion.