بررسي نقوش تزييني كاخ‌هاي لشكري بازار و مسعود سوم غزنوي در افغانستان

A Survey on the Decorative Motifs of Lashkari Bazaar and Masud III Palaces

غزنويان در اواسط قرن چهارم هجري به قدرت رسيدند و بر نواحي گسترده ­اي از هند، ايران، افغانستان و آسياي مركزي تسلط يافتند. پادشاهان غزنوي توانستند با حملات مكرر به هندوستان ثروتي عظيم را به چنگ آورند و با اين پشتوانه، براي نمايش اقتدار خود بناهاي با شكوه ي را احداث نمايند. بسياري از متون تاريخي از شكوه و عظمت اين بناها كه عمدتاً در افغانستان امروزي قرار دارند، ياد كرده ­اند. يكي از عوامل شهرت كاخ­ هاي غزنوي تزيينات غني، متنوع و گاه بي­ سابقه آنها مي­باشد. بررسي و تحليل اين تزيينات در مطالعه تاريخ تزيينات وابسته به هنر معماري در ايران و آسياي ميانه از اهميت زيادي برخوردار است. تاثيرگذاري فرهنگ­هاي مختلف به خصوص تركي، ايراني و هندي در بستري اسلامي، نقش­م ايه ­هايي به ­غايت متنوع و تأمل برانگيز را پديد آورده است، همچنين فنون و نوآوري­ هايي كه در اجراي اين تزيينات به­ كار رفته است تا آن زمان در قلمرو هنر اسلامي بي­ سابقه بوده است. در اين مقاله تلاش بر آن است كه با بررسي و تحليل نقوش به­ كار رفته در تزيينات كاخ­ هاي غزنوي و مقايسه تطبيقي آنها با موتيف­ هاي فرهنگ­هاي همجوار، شناخت بهتري از سبك و خاستگاه نقوش و تزيينات دوره غزنوي و همچنين تأثيرات اين سبك بر سنت­هاي هنري پس از خود، به دست آيد. مهم­تر از همه، در اين تحقيق با ارايه مستندات پيشنهاد مي­شود كه سبك هنري غزنوي كه در معماري غير مذهبي استفاده شده، سبكي است كه ريشه در سنت­ ها هنري پيش از اسلامِ ايراني، تركي و هندي دارد.

Ghaznavid dynasty came to the throne in 10th century A.D and soon gained control over a vast territory including India, Iran, Afghanistan and Central Asia. Ghaznavid sultans acquired enormous wealth by means of frequent raids into India. With the financial benefit gained, they started to build glorious buildings and palaces in order to display their might. A reason for the reputation of Ghaznavid palaces lies beneath their splendid and uncommon decorative motifs. The influences from nearby cultures such as Turkish, Persian and Indian, all unified in an Islamic context, made these motifs very rich in concept. Also the techniques used for making the decorations are rare and sometimes innovative in the arts of the early Islamic Iran. Thus, the study of the decorative arts employed in Ghaznavid palaces could be crucial for obtaining a better understanding of the art in the first centuries of Islamic period in the Persian World.In this article by analyzing the motifs employed in two Ghaznavid palaces, and by comparing them to the motifs of the nearby cultures, we seek to draw a better picture of the style and origins of Ghaznavid motifs and decorative arts. We suggest that the Ghaznavid artistic style has its roots in the art of pre-Islamic Iran and India as well as its own Turkish origins.