كاربست بين امتنيت قرآني در تصحيح متن روايات: مطالعه موردي نهج البلاغه

Application of Qur'anic Intertextuality in Correction of Narrations: A Case Study of Nahj al-Balāghah

بين امتنيت از جمله مباحث نوين در حوزه مطالعات ادبي است كه به بررسي روابط بين دو متن مي‌پردازد. نظريه‌پردازان مختلف با خاستگاه‌ها و تحليل‌هاي متفاوتي به تبيين اين روش پرداخته‌اند. ژنت از جمله مشهورترين نظريه‌پردازان متأخر در اين زمينه است كه به تفصيل به طبقه­ بندي انواع روابط بينامتني و تحليل چگونگي آنها پرداخته است. از بين متون ديني، ارتباط نهج‌البلاغه با قرآن، به‌ ويژه با توجه به اين‌ كه امام علي (ع) قرآن ناطق دانسته شده‌اند و بر معيت ايشان با قرآن تأكيد شده است،‌ همواره مورد عنايت شارحان نهج‌البلاغه بوده است. استفاده از روش بينامتنيت در تحليل اين رابطه، نه‌تنها به تعميق فهم ما از قرآن و نهج‌البلاغه كمك مي‌رساند، ‌بلكه به استانداردسازي روش بررسي آن هم كمك مي‌كند. استفاده از اين روش، كاركردهاي مختلفي دارد كه يكي از آن‌ها در جهت تصحيح متون است. در اين مقاله با اين هدف به بررسي نهج‌البلاغه پرداخته‌ايم و نشان داده‌ايم كه توجه به اين رابطه به شناسايي تصحيف، ‌درج و اضطراب در متن نهج‌البلاغه كمك مي‌كند. تصحيف گاهي در حركات واژگان و گاهي در ريشه واژه ­ها صورت گرفته است. ده نمونه از اين دو نوع تصحيف در نهج‌البلاغه يافت شد. آسيب ديگر، درج يك يا چند واژه در متن حديث بود. در نهج‌البلاغه دو نمونه از اين نوع آسيب وجود داشت. آسيب ديگر اضطراب متن حديث است. از اين نوع آسيب تنها يك مورد در نهج‌البلاغه يافت شد.

Intertextuality is of the recent issues in the field of literary studies, dealing with the relationship between two texts. Different theorists have clarified this method with different approaches and analyzes. Genette is one of the most famous contemporary theorists in the field who has studied in detail the types of intertextual relations and how they are analyzed. Among the religious texts, the relationship between Nahj al-Balāghah and the Holy Qur'an, especially considering that Imam Ali (Pbuh) is considered as the spoken Qur'an and has been emphasized on his accompaniment with the Qur'an, has always been the subject of Nahj al-Balāghah's commentators. Applying the method of intertextuality in analyzing this relationship not only helps to deepen our understanding of both the Quran and Nahj al-Balāghah, but leads to have in hand a standard method to study it. This method has several functions, one of which is the correction of texts. Regarding this purpose, the present paper investigates Nahj al-Balāghah and concludes that this method could recognize the taṣḥīf (unintentionally change), darj (insertion), and 'iḍṭirāb (cluttering) inNahj al-Balāghah text. of which two examples were found there. The other is cluttering of the text of a hadīth,of which only one was found tem