بررسي عوامل اجتماعي - فرهنگي مؤثر بر كندي روند نوسازي و بهسازي بافت فرسوده شهري مطالعه موردي جمعيت ساكن در بافت فرسوده منطقه 12 شهر تهران

The Study of Social and Cultural Effective Factors Slowing Down the Process of Urban Regeneration and Renewal (Case-Study: Region 12 of Tehran)

مطالعه شهر نيازمند پرداختن به ابعاد اجتماعي- فرهنگي بافت و محيط اسكان و فعاليت شهري هم‌زمان با رويكرد فيزيكي و يا كالبدي- فضايي است. قبل از هرگونه مداخله و مشاركت در بافت كالبدي شهر ضروري است منضمات اجتماعي و فرهنگي پيوست بدان نيز مورد تحقيق قرار گيرد. با اتخاذ رويكرد اجتماعي و فرهنگي به شهر، مسئله ساختن شهر به چگونه ساختن و براي چه كساني ساختن تغيير پيدا مي‌كند و توجه از ساختارها به كاركردها معطوف مي‌شود. اين مقاله درصدد است با تأكيد بر زمينه‌هاي اجتماعي – فرهنگي مؤثر بر روند نوسازي بافت‌هاي فرسوده به علل و چرايي تأخير در اين فرايند در كلان‌شهر تهران و هسته مركزي يعني منطقه 12 بپردازد. پژوهش به شيوه كيفي و با استفاده از روش متداول توصيفي- تحليلي انجام گرفته است. نمونه‌گيري جمعيت ساكن در نواحي تعريف‌شده بافت فرسوده منطقه 12 به صورت هدفمند و نظري انجام پذيرفته است. با كاربرد روش گراند تئوري و 16 نمونه مصاحبه عميق با ساكنين و مديران شهري و كارشناسان اجتماعي و فرهنگي؛ ارزش‌ها و هنجارهاي پشتيبان و يا بازدارنده در مشاركت شهروندان در روند نوسازي مورد تحقيق قرار گرفته و سپس به كمك مقوله‌هاي تعيين‌شده موارد كدگذاري و مفهوم‌سازي شد. نتايج حاصل نشان مي‌دهد كه سيطره انگيزه‌هاي اقتصادي و كسب سود عامل مهم در كاهش اعتماد اجتماعي در بين شهروندان و مانع عمده در مشاركت نوگرايانه در فرايند نوسازي است. اين عوامل در كنار فقر، سالخوردگي و مهاجرپذير بودن بافت فرسوده و عدم نهادسازي توسعه‌يافته عامل عمده در كاهش كيفيت زندگي در بافت و موجب تأخير در سرعت و رشد فعاليت‌هاي نوسازي بوده است.

During recent years studying the social and cultural aspects of urban life have been often neglected in the urban renovation projects of Iran and most of interventions in neighborhoods have been physical. So this research investigates the social and cultural factors influencing urban regeneration from a different point of view. The study has been performed with a qualitative approach and descriptive–analytic method in old areas of the Region 12 of Tehran; sampling method was purposive and theoretical and 16 in-depth interviews with inhabitants, authorities and experts were conducted. The results show that the dominance of economic motivations and gaining benefit have been great reasons for a low level of social trust. This factor along with poverty, ageing, presence of a large number of immigrants, and lack of reliable institutions in the area have led to a slowed down urban renovation.