خاطرۀ ميرزا؛ ميرزا كوچك‌خانِ جنگلي در حافظۀ جمعي گيلانيان

Memory of Mirzakochak Khan in Collective Memory of Guilani people

مقالۀ حاضر به مقايسۀ نسلي خاطرۀ ميرزا كوچك‌خان جنگلي در استان گيلان مي‌پردازد. در اين بررسي از رويكرد حال­ گرا و نظريۀ كادرهاي اجتماعي حافظه استفاده شده است. جامعۀ آماري اين تحقيق ساكنين شهرستان‌‌هاي فومن، شفت، صومعه‌سرا، تالش، آستارا و توابع آن‌ها بود. روش گردآوري اطلاعات ، روش ميداني و ابزارگردآوري اطلاعات مصاحبه غيرساختمند و عميق است؛ بدين شكل كه از اين مناطق با استفاده از روش نمونه‌گيري نظري و با تبعيت از قاعدۀ اشباع تعداد هفتاد و شش نمونه انتخاب شد و با روش مصاحبۀ غيرساختمند مورد مطالعه قرار گرفت. يافته­ ها نشان داد نسل به عنوان يك كادر اجتماعي در جايگاه ميرزا در شكل‌دهي حافظۀ جمعي گيلانيان تأثير دارد. خاطرۀ ميرزا در نسل اول انضمامي‌، پراكنده و تركيب از هم جدايي از روايت‌‌هاي شفاهي به‌جا مانده از خويشاوندان و افراد محلي است. نسل دوم به دليل استفاده از رسانه‌‌هاي رسمي، بهره‌گيري از گفتارهاي شفاهي اقوام و بوميان محلي، ميرزا را با واقعيت‌‌هاي تاريخي به‌ياد مي‌آوردند و داراي خاطرۀ مؤثّر از ميرزا بودند. خاطرۀ ميرزا در نسل سوم به دليل نفوذ فيلم‌ها و سريال‌هاي تلويزيوني در تصويرسازي از ميرزا در كنار فقدان منابع اطّلاعاتي در اين نسل، به شكل مبهم و اساساً تحت تأثير رسانه‌‌هاي ملي بازنمايي شد.در واقع تصوير مبهم و هاله‌اي از ميرزا برجاي گذاشته است. پس از «نسل»، «دينداري» از كادرهاي اجتماعي تأثيرگذار بر حافظۀ جمعي در اين پژوهش بود، به نحوي كه عدۀ كثيري در يادآوري ميرزا به مباحث شرعي يا احكام ديني قيام ميرزا اشاره داشتند و مرام و اهداف ميرزا را ايجاد حكومت ديني بيان ‌كردند.

The current article compares the memory of various generations of Mirzakuchak Khan in Guilan province. This study applies the present-day approach and the theory of social memory frames.
The residents of Fouman, Shaft, Talesh Astara and their sub-regions form the statistical population.
A total of 76 samples were selected based on saturation and the method of theoretical sampling, data collected by fieldwork and investigated by using an unstructured interview approach.
The findings illustrated that generation as a social frame impacts Mirza’s place in forming the collective memory of people in Guilan. The memory of Mirza in the first generation is concrete, scattered or a separated combination of oral narratives of relatives and locals. The second generation recalled Mirza with historical realities, due to use of official media and oral narratives from local communities. The memory of Mirza in the third generation, was represented vaguely and inefficient under the influence of the national media, Movies and TV shows due to the lack of information resources.
Beside issue of generation, religiosity was another effective social frame affecting the collective memory in this research. Many people pointed that founding a religious system was one of the purpose of his uprising