تحليل دانش بومي و ابتكارات محلي سازگار در مديريت منابع آب (منطقه مورد مطالعه: دشت گِزير)

Analysis of Adapting Indigenous Knowledge and Local Initiatives in Management of Water Resources (Case Study: Gezir Plain)

امروزه دستيابي به برنامه مديريت منابع آب به يك هدف حياتي تبديل‌شده است؛ يكي از راهكارهاي دستيابي به اين هدف، توجه كافي به دانش بومي و ابتكارات محلي سازگار با شرايط محيطي است. مردم بومي از توانايي­هاي خاصي در خصوص شناخت و نحوۀ استفاده از تجارب برخوردارند؛ اين دانش از تأثير متقابل بين جامعه و محيط سرچشمه گرفته و طي نسل‌ها انتقال‌يافته است. بر اين اساس در اين پژوهش سعي شد به معرفي و تبيين جايگاه دانش بومي و ابتكارات محلي در مديريت عرفي منابع آب دشت گزير پرداخته شود. ابتكارات محلي در مديريت آب فعاليت دسته جمعي خاصي است كه كمك و مشوق خارجي ندارد و هدف آن كنترل آب‌هاي زيرزميني و سطحي است. اين پژوهش كيفي و روش آن پيمايشي است. اطلاعات موردنياز تحقيق با استفاده از مشاهدۀ مستقيم، مشاهدۀ مشاركتي و مصاحبه با 173 كشاورز مطلع جمع‌آوري شده است. نتايج نشان داد؛ كه سازه­هاي بومي مَقسَم، عَلْگَه، بَند، چاه نُزوْ، يُوْرَد، عَلْ، بُركُوْ در اين منطقه نقش بسزايي در حفاظت و مديريت منابع آب‌وخاك دارند و از نظر بهره‌وري و تطابق با شرايط اقليمي و فرهنگي از سازگاري بالايي برخوردار هستند. همچنين با توجه به اينكه منبع آب كشاورزي دشت گزير به‌ ويژه نخلستان­ها، از بارندگي تأمين مي­شود؛ اين سازه­ ها نقش بسزايي در رعايت حقآبۀ بهره‌برداران اين دشت دارند. بنابراين به اشتراك گذاشتن دانش اكولوژيك بومي در منابع طبيعي به‌ عنوان يك ساز و كار اجتماعي، مي‌تواند نقش مهمي در ارتقاء ظرفيت سازگاري سيستم­ هاي اجتماعي- اكولوژيك در مقابله با كم­آبي ايفا ­كند.

Today, achieving a water resource management plan is a vital goal. Adapting indigenous knowledge and local innovations which are compatible with environmental conditions, can be considered as an appropriate way to achieve this goal. Indigenous people have special abilities to recognize and use experiences gained through interactions between society and environment and transmitted between generations. In this research we tried to introduce and explain the role of indigenous knowledge and local initiatives in the common management of water resources of the Gezir plain. The study is a qualitative survey research, and field information is collected by direct observations, participatory observations and interviews with 173 informed farmers. The results showed that Indigenous structures of Maghsam, Algah, Band, Nozuo Well, Yowrad, Al, and Borcow have a significant role in conservation and management of water resources. In fact, they are highly efficient and adaptive in their climatic and cultural conditions. Therefore, sharing indigenous ecologic knowledge plays a significant role in improving adaptive capacity of social- ecological systems against water scarcity.