بازشناسي و تحليل كاربردهاي قالي‌هاي خشتي چالِشتُر با رويكرد انسان‌شناسي هنر

Recognition and Analysis of Applications of Chaleshtor Lozenge Rug Based on Anthropology of Art

آنچه توانسته قالي‌هاي خشتي چالشتر را به‌عنوان اثر هنري از قديم‌الايام پايدار نگه دارد، علاوه بر زيبايي‌هاي فرمي (تنوع طرح، نقش، رنگ و كيفيت بافت)، كاربردهاي گوناگون اين قالي است كه دربردارندۀ ويژگي‌هاي مفهومي و بعضا زيبايي‌شناسانۀ قابل توجهي است. نحوۀ برخورد مخاطب با قالي خشتي در تنوع اين كاربردها نقش به سزايي را داشته است و در گذر زمان تداعي‌كنندۀ همبستگي ميان فرم و عملكرد است. بنابراين، هدف اين پژوهش شناسايي كاربردهاي قالي خشتي چالشتر و تبيين برخي مفاهيم نهفته در آن‌هاست. پژوهش اين مقاله از نوع كيفي است، رويكردش انسان‌شناسي هنر و روش آن توصيفي-تحليلي است و به دنبال پاسخگويي به اين پرسش است كه قالي‌هاي خشتي چالشتر چه كاربردهايي دارند و از رهگذر اين كاربردها چه مفاهيمي را منتقل مي‌كند؟ داده‌هاي ميداني در اين پژوهش با استفاده از مصاحبه با افراد مطلع در چالشتر و همچنين مشاهدۀ ميداني گردآوري شده‌اند و از تحليل اين داده‌ها پنج كاربرد مصرفي، تزئيني، مناسكي، اقتصادي و اجتماعي براي قالي خشتي بازشناسي شد كه در ميان آن‌ها كاربرد مناسكي قالي (استفادۀ مردم منطقه از قالي در مراسم آييني) و كاربرد اقتصادي قالي (نقش قالي در امرار معاش مردم منطقه) از اهميت بيشتري برخوردارند.

In addition to formic beauties (design, pattern, color and weaving quality) of Chaleshtor Lozenge Rugs, the reason which makes them permanent artistic works since long time ago is their various applications which have conceptual and aesthetic characteristics. The way audiences and users encounter Lozenge Rugs is important in this diversity, and it evokes solidarity between form and function during the time. This paper represents a qualitative and descriptive-analytical research in anthropology of art which aims to recognize the way Chaleshtor Lozenge Rugs are used and what meanings and concepts do these applications include? Field data is gathered by interview with well-informed people in Chaleshtor and participatory observations. Analyzing field data showed that the use of Lozenge Rugs can be considered in 5 categories: consuming, decorative, ritual, economic, social; and ritual (using Rugs in rituals) and economic (role of Rugs in people’s livelihood) are the most important among them.