تحليل جايگاه باورهاي شمني در مناسك قرباني در بندر تركمن

Analytical Approach towards the Shamanic belief System in Sacrificial Rituals of Bandare Turkman

اين پژوهش به چگونگي برگزاري مناسك قرباني در شهرستان بندر تركمن، با استفاده از روش قوم‌نگاري، با هدف كشف نمودهاي شمني اين مناسك مي‌پردازد. روش‌هاي گردآوري داده‌هاي پژوهش مشاهده، مصاحبه و مطالعات كتابخانه‌اي بوده است. عيد قربان بستر اصلي برگزاري مناسك قرباني و همچنين برجسته‌ترين رويداد سالانۀ مذهبي تركمن‌هاي ايران است. همه ساله در دهم ذي‌الحجه مصادف با انتهاي مراسم حج، مسلمانان تركمن حيواناتي چون بز، شتر، گاو و گوسفند را در خانه‌هاي خويش قرباني مي‌كنند. مناسك قرباني با حفر گودالي در حياط خانه آغاز مي‌شود. قرباني‌كنندگان كه مردان سرپرست خانواده هستند با قرار دادن مقداري نمك، ذغال و گندم در گودال حفر شده، زمينۀ اجراي مناسك را فراهم مي‌آورند. سپس شخصي كه قرباني به نيت وي انجام مي‌شود، دست خود را بر بدن حيوان مي‌گذارد. قرباني‌كننده گلوي حيوان را بريده و خون را در گودال جاري مي‌سازد. اگرچه تركمن‌هاي ايران سنّي مذهبند و از فقه حنفي پيروي مي‌كنند، اما مواردي چون حفر زمين و استفاده از ذغال، گندم و نمك در مناسك قرباني نشانگر تداوم سنت‌هاي پيشااسلامي و باورهاي شمني در مناسك قرباني امروزۀ ايشان است. مناسك قرباني روز عيد قربان به انضمام روزهاي كر و قوقون را با استفاده از مفهوم آيين عبادي مثبت برگرفته از كتاب صور ابتدايي حيات ديني اثر اميل دوركيم مي‌توان توضيح داد. به اين ترتيب برگزاري مناسك قرباني نه تنها به انسجام قومي تركمنان كمك مي‌كند، بلكه فرصت تناول از غذاي مقدس را نيز فراهم مي‌آورد.

This research examines the ritual of Eide Qurban or the feast of sacrifice in the city of Bandar Turkmen. This ritual is one of the most prominent annual Turkmen religious events in Iran. This religious feast is based on God's request for Abraham to sacrifice his son that ends up with sacrificing of ram or sheep instead. Every year, at the end of the Hadj ceremony, on the 10th of Zihadje, Turkmen Muslims sacrifice animals like goats, camels, cows, and sheep in their homes. The men - heads of the families - are in charge of throwing the ceremony. The ceremony held in the name of someone who has to put his hand on the body of the animal. The Sacrificing ritual begins by digging a pit in the courtyard of the house, by placing some salt, charcoal, wheat, and blood of the sacrificed animal in it. A ceremony that may be considered as an indicator of a shamanic cult. The ethnographic method is employed in this research. The aim of this research is to discover the shamanic aspects of this ritual besides the Hanafi jurisprudence and Islamic traditions among Turkmens. The paper tries to explain the ritual of the sacrifice of the Aide Qurban ceremony, along with the days of Qur and Qurqun. The positive ritual derived from the book of The Elementary Forms of Religious Life of Emile Durkheim, provides the theoretical base of this paper.