آبشخورهاي فكري شاه داعي شيرازي در سرودن مثنوي «چهارچمن» (ردّ پاي هفت شهر عشق عطار در چهارچمن)

«شاه داعي شيرازي» يكي از شاعرانِ عارف و از مبلّغان انديشه وحدت وجودي ابن عربي در قرن نهم است كه آثار متعدّدي به نظم و نثر از وي باقي مانده‌ است. يكي از آثار منظوم وي «ستّه شاه داعي» است. مثنوي «چهارچمن»، چهارمين منظومه از ستّۀ شاه داعي شيرازي است كه شاعر در سرودن آن به طور ضمني به آثار پيشين، ازجمله «منطق الطير» عطار نظر داشته است. از آن جا كه دربارۀ اين مثنوي و افكار و انديشه هاي شاه داعي در آن، تاكنون پژوهشي صورت نگرفته است، در اين مقاله با بهره گيري از روش توصيفي ـ تحليلي و كتابخانه اي، تأثيرپذيري سراينده اين مثنوي از متقدّمان، به ويژه عطّار، مطمح نظر قرارگرفته است. شاه داعي علاوه بر ساختار اثر (استفاده از شيوۀ مناظره و قالب داستان منظوم، انتخاب شخصيّت هاي داستان و...) از نظر پرداختن به هفت وادي سلوك و مبحث وحدت وجود از عطّار تأثير پذيرفته است. حاصل سخن اين كه، پيروي شاه داعي از ابن عربي و بازتاب چشمگير انديشۀ هستي شناختيِ وي در ساختار اثر، از جمله در بسامد واژه ها و اصطلاحات و همچنين در محتوا قابل تأمّل است. مثنوي «چهارچمن» با وجود تأثيرپذيري هايي كه داشته است، از نظر ساختار هنري و ادبي، اثري ابداعي و مستقل است؛ چرا كه سراينده با بهره گيري از قوه تخيّل خويش توانسته است، انديشه هاي پراكندۀ پيشينيان را در شيوۀ شاعري خود ذوب كرده و اثري جاودانه خلق كند.