سماع عارفانه و طواف عابدانه در ادب فارسي

دربار سماع و مقبوليت و مردوديت آن در سير و سلوك عرفاني سخنان بسيار گفته اند. نگارنده بر آن است تا با بيان دلايل گوناگون و ذكر شواهد ادبي و عرفاني، اهميت سماع حقيقي را بر همگان روشن نموده، آن را وسيله اي آسان، پرشور وجاذب در جهت تحريك و تهييج روان آدمي براي رسيدن به حق و كسب معرفت معرفي كند؛ وسيله اي كه به دلايل مختلف از نظر برخي از بزرگان مردود شمرده شده است؛ در حالي كه مي‌توان بين سماع عارفانه و طواف عابدانه ارتباط منطقي ايجاد كرد؛ چرا كه سماع همچو طواف به عنوان يك وسيله يا راه با انجام اعمالي خاص داراي شباهت‌هايي از حيث ظاهر بوده به گونه اي قابل توجيه است؛ البته اين توجيه بايد به نحوي باشد كه با دين اسلام تعارضي نداشته باشد و راهي پر جذبه تر براي درك حقيقت و كامل شدن انسان در برابر آدمي بگشايد.هدف از نگارش اين مقاله آن است كه ارتباط معنوي اين دو چرخش را نشان داده؛ دلايل موافقت و مخالفت بعضي از بزرگان صاحب نظر ارائه شود. در نتيجه رهروان افزونتري را جذب مسير حقيقت كرده آنان را از سير در مسير انحراف آميز بر كنار بدارد. با اين ديدگاه، سماع عارفانه وسيله اي در دست گروهي خاص محسوب نمي شود و به فرقه اي خاص تعلق نمي‌گيرد؛ بلكه عموم انسان هاي حق طلب مي‌توانند از آن برخوردار گردند؛ اگر به اصل معني آن بنگرند.