بررسي تحليلي ـ استقرائي أهمّ قواعد دانش وجوه و نظائر

دانش وجوه و نظائر يكي از دانش‌هاي مهمي است كه زيرشاخه‌ دانش تفسير شمرده مي‌شود و به تحليل معناشناختي واژگان قرآني نظير همديگر مي‌پردازد. در طول تاريخ علوم قرآني، كتاب‌هاي گوناگوني در موضوع دانش وجوه و نظائر به رشته تحرير درآمده است. نويسندگان اين آثار، در تحليل‌هاي معناشناختي واژگان قرآني از قواعد گوناگون تفسيري بهره جسته‌اند، ولي جز در موارد بسيار اندك، هيچ‌يك،  قواعد اين دانش را به‌صورت جداگانه بيان نكرده و مورد بررسي قرار نداده‌اند. ضرورت تحليل و واكاوي قواعد دانش وجوه و نظائر، از آن روست كه مي‌تواند زمينه را براي تحليل‌هاي معناشناختي منطقي و نظام‌مند از واژگان قرآني نظير هم، فراهم آورد و از اين رهگذر، مفسران را در پرده‌برداري از مدلول مطابقي و موضوع‌له يا مدلول التزامي و مستعمل‌فيه واژگان نظاير ياري رساند. در جستار حاضر، با شيوه توصيفي تحليلي و با روش استقرائي، برخي از مهم‌ترين قواعد دانش وجوه و نظائر با رجوع به برخي از مهم‌ترين آثار، مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است. در پايان، قواعد مرتبط با دانش  وجوه و نظاير نيز در دو دسته درون متني (قاعده منع ترادف، قواعد بلاغي، سياق، وضع الفاظ براي روح معنا و قاعده شناخت اشياء با اضدادش) و برون متني (مانند تطور لغت و اسباب نزول) استخراج گرديده است.