تحليل انسجام و پيوستگي خطبه‌هاي امام علي(ع) با موضوع حكميت بر اساس تحليل محتواي كيفي

Analysis of coherence and continuity of Imam Ali’s (AS) sermons with the subject of arbitration based on qualitative content analysis

ماجراي «حكميت» در سرزمين صفين از حوادث بى‌سابقه تاريخ اسلام به‌شمار مى‌رود. اميرالمؤمنين(ع) كه در آستانۀ پيروزي قرار داشت، به سبب نيرنگ عمروعاص و فريب خوردن تعداد قابل‌توجهى از سربازان ايشان، از ادامۀ نبرد و دست يافتن به پيروزى بازماند و عواقب وخيم جريان حكميت تا مدت‌ها گريبان­گير مسلمانان شد. در اين پژوهش خطبه‌هاي امام علي(ع) قبل و حين نبرد صفين، به روش تحليل محتواي كيفي، مورد بررسي قرار گرفته است. ايشان در زمينۀ دشمن‌شناسي از ميان ويژگي‌هاي منفي دشمن بيشتر بر روي سابقۀ كفر معاويه و اطرافيانش، دشمني آنان با خداوند، قرآن و سنت پيامبر(ص)، بي‌توجهي به فرامين الهي، دعوتشان به بت‌پرستي و مواردي از اين قبيل تأكيد دارد كه در تنافي كامل با تمسك آنان به قرآن و نيات خيرخواهانه‌شان در پيشنهاد صلح و حكميت قرآن قرار دارد. امام(ع) در زمينۀ معرفي خصائل خود تأكيد بيشتري بر سابقۀ ايمان، همراهي با پيامبر(ص) و هدايتگري خود دارد كه بيانگر لزوم اطاعت و فرمانبرداري از ايشان و اعتماد به گفته‌هايشان تحت هر شرايطي حتي در مقابل قرآن‌هاي بالاي نيزه است. تحليل مضامين اين مجموعه از خطبه‌ها مشخص كرد كه آن حضرت قبل از وقوع حادثۀ خطرآفرين حكميت، در راستاي آماده‌سازي سپاه جهت خنثي‌نمودن نقشۀ دشمن، روشنگري‌هاي لازم را بيان فرموده است. امام(ع) با تكرار مضامين مذكور، استفاده از اسلوب تأكيد و به‌كارگيري صنعت طباق، كلام خود را در سطح بالاتري از تأثيرگذاري قرار داده است.

The Arbitration in battle of siffin is an unprecedented incident of Islamic history. Imam Ali (AS) that was on the verge of victory, stay away from fight and achieve victory because of the neglect of 'Amr ibn al-'As and the deception of a significant number of his soldiers and the grave consequences of the arbitration have long endured Muslims. In this research, Imam Ali (AS) sermons before and during the battle of Siffin has been studied using qualitative content analysis approach. In the field of hostility, he emphasizes the negative qualities of the enemy on the history of the disbelief of Mu'awiya and his associates, their enmity with God, the Quran and the Sunnah of the Prophet (PBUH), the neglect of divine orders, their invitation to idolatry, and so on that is in complete isolation with their clasp to the Quran and their benevolent intentions in offering peace and Quran arbitration. Imam (AS), in his introduction, emphasizes on the history of faith, companionship with the Prophet and his own guidance, which implies obedience to them and the trust in their statements under any circumstances, even against the Quran of the spear. The analysis of the contents of this series of sermons revealed that Imam Ali (AS) has provided the necessary insights before the arbitration and in order to prepare the Revolutionary Guard to neutralize the enemy's map. Imam (AS) has put his word at a higher level of influence by repeating the mentioned themes, using emphasis style and oxymoron.