نظريه اعتباريات به‌‏ مثابه فرانظريه اجتماعي نزد علامه طباطبايي و محقق عراقي

در اين نوشتار سعي داريم نظريه اعتبار و مفاهيم اعتباري را در نگاه انديشمند‌اني چون محقق عراقي و علامه طباطبايي به هدف به دست آوردن يك فرانظريه اجتماعي به نمايش بگذاريم. اين نظريه توانايي تبيين هستي‌شناختي پديده‌هاي رفتاري انساني، اعم از پديده‌هاي فردي و اجتماعي را داراست. با اين وصف، تمركز بيشتر اين مقاله بر حيث اجتماعي اين نظريه است. اين مهم آنگاه ميسر مي‌شود كه ما شناختي از دسته‌بندي‌هاي موجود نزد فيلسوفان و متفكران به‏‌دست آوريم تا بدان واسطه مشخص كنيم پديده‌هاي اجتماعي ذيل كدام تقسيم‌بندي مي‌گنجند. به نظر محقق عراقي هنگام اعتبارِ فروشنده و خريدار، مصداقي به حمل شايع از هويت اعتباري ـ براي مثال ملكيت ـ پديد مي‌آيد كه موجب مي‌شود بتوانيم مفهوم ملكيت را از آن هويت اعتباريِ پديدآمده، اخذ كنيم. اين هويت اعتباري نوپديد، همان واقعيت اجتماعي خريد و فروش است كه ناشي از كنش اجتماعي است. علامه طباطبايي با كاوشي فلسفي در بنيادهاي اعتبار، نسبت آن را با عقل عملي و اراده انساني برقرار مي‏‌كند و از اين طريق اصول روش‏‌شناختي اعتبار و نحوه تحقيق را درباره اعتباريات هويدا مي‏‌سازد. چنين كاوش‏‌هايي از طرف علامه، نظريه كلان اجتماعي را در خصوص واقعيت‏‌هاي اجتماعي به نمايش مي‏‌گذارد و پرتو نوري بر نظريات محققان اصولي مانند محقق عراقي مي‏‌افكند.